وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَنْ يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ

Waa xilli ay geesiyadii sharafta badnaa ee ciidanka Alle ay iska ja-jafayaan boorkii dagaalka Al-qaadisiyah, weliba iyagoo ku faraxsan guushii uu Ilaah ka siiyay dagaalka, sidoo kalena ku faraxsan wixii walaalahooda dagaalka ku shahiiday loo qoray oo ajar ah. Dhinaca kale waa xilli ay u hilowsan yihiin dagaal la mid ah dagaalkii Al-qaadisiyah, isla markaana ay sugayaan inuu xagga khaliifka Cumar Binu Khaddaab (rc) uga yimaado amar tilmaamaya inay sii wadaan jihaadka si loo ciribtiro carshigii reer Kisraa.

Sugitaankoodii maba sii dheeraanin jeer uu maalintii danbe ka yimaado magaalada Madiina nin uu soo diray Khaliifka Cumar isagoo siday dhambaal ku socota guddoomiyaha gobolka ee Abii Musa Al-ashcariyyi. Dhambaalka wuxuu ku saabsanaa inuu Abuu Musa kaxeeyo ciidanka muslimiinta iyadoo ciidanka lagu darayo ciidan kale oo ka iman doona magaalada Basra, iyagoo markaasna si wadajir ah u aada gobolka la yiraahdo Al-ahwaaz (magaalo ku taalla Iiraan), si loo raacdeeyo hoggaamiyaha reer Furus ee la yiraahdo Al-hurmuzaan markaas ka dibna laga takhalluso lana xoreeyo magaallada Tustur, magaaladaasoo ahayd xarunta boqortooyada reer Kisra.

Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi: sayidkii reer Banii Bakr ee ay aadka u aqbali jireen hadalkiisa.
Amarkii Khaliifka Cumar uu u soo diray Abii Musa ayaa waxaa ku jiray inuu Cumar amray Abii Muusaa inuu dagaalka uu u kaxeysto dagaalyahankii geesiga ahaa ee la oran jiray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, isla mar ahaantaana ahaa sayidkii reer Banii Bakr ee ay aadka u aqbali jireen hadalkiisa. Halkan, waxaan ka fahmaynaa qiimaha uu lahaa Majsa’ata Ibnu Thawr.

Saxaabigii Abii Musa Al-ashcariyyi wuxuu shaaca ka qaaday amarkii Cumar Binu Khaddaab, wuxuuna diyaariyay ciidankiisa, dhinaca bidix ee ciidankana wuxuu yeelay Majsa’ata Ibnu Thawr, dabadeedna wuxuu ciidankii ku daray ciidankii ka imaanaayay magaalada Basra, sidii ayeeyna si wadajir ah u dhaqaaqeen iyagoo jidka Alle u duulaya. Kama aynan suulin muslimiintii kuwii magaalooyin badan xoreenaya, tirtirayana meelihii ay gaallada ku jireen, halka hoggaamiyihii ciidanka Faaris ee Hurmuzaana hortooda cararaya jeer uu ka gaaray magaaladii Tustur, iskuna ilaaliyay dhufeysyadeeda.

Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay ahayd magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan.
Magaallada Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay ahayd magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan xagga quruxda, xagga cimilladana waxay ahayd tan ugu quruxda badan, sidoo kalena waxay ahayd meel aad ugu habboon xagga dhufeys-galka. Waxaa intaa dheer waxay magaaladu lahayd magac dheer oo leh taariikh qadiim ah, waxayna ku taallay meel taag ah oo qaabka ay u dhisan tahay u ekeyd qaab sida faras oo kale.

Waxaa magaallada waraabiya oo mara webiga yar ee lagu magacaabo ”Nahru Dujeyl”. Waxaa magaallada ay lahayd taallo-biyood, taalladaasoo uu dhisay boqorkii la oran jiray Saabuur, waxaa dhinaca taallada ka soo burqanayay biyaha webiga iyadoo ay marayaan waddooyinka mara dhulka hoostiisa.

Haantaas biyaha iyo waddooyinkaas dhulka hoostiisa mara ayaa waxay ka mid ahaayeen dhismaha kuwooda lala yaabo. Maxaa yeelay waxaa lagu dhisay dhagaxyo waaweyn, waxaana lagu taagay tiirar bir ah oo aad u adag, dhinaca kalena dhulka waddooyinka hoose marana waxaa lagu goglay maar. Hareeraha magaallada Tustur waxaa ahaaday derbi aad u weyn aadna u dheer, kaasoo hareereeya magaallada.

Culumada mu’arrikhiinta waxay yiraahdaan, derbigan wuxuu ahaa derbigii ugu horeeyay uguna weyna ee laga dul dhiso dunida dusheeda.

Intaa dabadeed wuxuu Hurmuzaan hareeraha derbigaas ka qoday god dhufeys ah, kaasoo ay adag tahay in laga soo tallaabo, dhinaca kale wuxuu godkaas ka buuxiyay ciidanka Faaris kuwooda xulka ah. Haddaba, muslimiinta waxaa ku soo food lahaaday mushkilad cusub, waayo waxay yimaadeen meel aynan awoodi karin inay gudbaan.

Ciidamadii muslimiintii waxay fadhiyeen hareeraha derbiga Tustur, iyagoo halkaas fadhiyay muddo dhan 18 billood oo aynan awoodin inay godkaas ka gudbaan. Muddadaas intaas le’eg waxay ciidamada muslimiinta la galeen ciidamada Furus 80 iska horimaadyo ama dagaallo.

Dagaal kastana oo ka mid ah dagaalladaasna waxay ku billaabanayeen qaab isu-soo bax, iyadoo ay isu beddeli jireen markii danbena dagaal qadhaadh oo weliba lagu hoobto. Haddaba, Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi ayaa wuxuu goobtii dagaalka ku soo bandhigay wacdarro la yaab leh, taasoo ka yaabisay cadowyadii iyo asxaabtii hal waqti. Waxaa u suurto gashay Majsa’ata inuu laayo boqol nin oo ka mid ah halyeeyadii fardoollayda ahaa ee reer Furus, magaciisana wuxuu noqday mid cabsi ku rida safafka gaallada Furus, halka sharaf iyo awood ay u kordhinaysay muslimiinta.

Saxaabo fara badan oo aanan markii hore aqoonin Majsa’ata ayaa gadaal danbe ka garawsaday sababta uu amiiral mu’miniinka ugu dadaalay inuu halyeeygan geesiga ah ka mid noqdo ciidamada muslimiinta. Dagaalkii ugu danbeeyay ee ka mid ahaa dagaalladii 80-ka gaarayay ayaa waxay muslimiintii weerareen ciidamadii cadoowga weerar geesinimo leh, nimankii gaallada ahaa ee reer Furus ahaana waxay ka carareen kaabadihii ka dhisnaa godka korkiisa, waxayna ku dhuunteen magaallada Madiina iyagoo isku soo xiray iriddadii dhufeyska ahayd.

Muslimiintii, waxay galeen khatar hor leh.

Sabarkii dheeraa ka dib, waxay muslimiintii markale u gudbeen xaalad ka xun tii ay markii hore ku sugnaayeen. Gaalladii reer Furus waxay billaabeen inay leebabkoodii sida roob oo kale uga dhigaan muslimiinta, iyagoo ka soo ganayay dhismayaashii sare korkoodii ee ay ku jireen. Waxay kaloo billaabeen inay derbiyada korkooda ka soo laalaadiyaan silsilado dab ah, silsilad kastana afkeeda waxay wadatay kalbado holcaysa, kuleyl badni awgeed. Haddii mid ka mid ah muslimiinta isku dayo inuu soo koro derbiga amaba uu u dhowaado, gaalladii waxay ku daban jireen kalbaddii sidiina ayeey ku soo jiidan jireen, markaas jirkii ayaa guban jiray, hilibkiisana wuu kala daadaadan jiray sidaasna ayuu ku dhimman jiray.

Waa xaalad aad u qadhaadh.
Waa xaalad aad u qadhaadh. Muslimiintii waxaa ku badatay dhibaatadii, sidii lagu yiqiinnayba waxay billaabeen inay Ilaah baryaan, iyagoo si qushuuc leh isugu dulloonaya Rabbigooda sharafta badna si uu uga qaado dhibaatadan, isla markaasna uga gargaaro cadoowgooda gaallada. Goor uu Abuu Musa Al-ashcariyyi uu ee-eegayo derbigii weynaa ee Tustur, isla mar ahaantaana ka quustay in laga gudbo derbiga, ayaa waxaa hortiisa ku dhacay leeb laga soo tuuray dhinaca derbiga. Wuu eegay, wuxuuna arkay inay wadato warqad ku qoran: “annigu waan idinku kalsoonaaday haddaad tihiin jamaacada muslimiinta, waxaana idin weydiisanayaa amaan iyo nabadgelyo anniga iyo naftayda iyo ehelkayga iyo ciddii i raacdaba, annigana dhinaceeyga waxaa ballan ah inaan idin tusin doono meel qarsoodi ah oo aad uga baxdaan meeshan magaallada Madiina”.

Abuu Muusa wuxuu ninkii u qoray warqad xambaarsanayd inuu amaan iyo nabadgelyo siinayo ninkii, wuxuuna warqaddii ay ku qornayd fariintaas kula xiray leeb dabadeedna ninkii ayuu u tuuray. Ninkii wuxuu ku kalsoonaaday nabadgelyada iyo amaanka muslimiinta iyagoo lagu yiqiinnay tusaalahaas wanaagsan sida ballanta oo laga run sheego, ballanta oo la oofiyo.

Ninkii wuxuu u soo dusay muslimiintii, isagoo ku gabbanaya mugdiga habeenka. Markii uu u yimid Abuu Muusa waxa uu u sheegay waxa uu yahay dhab ahaan, wuxuuna yiri: “innagu waxaan ka mid nahay dadka magaalladan deggan madaxdeeda, ninka la yiraahdo Hurmuzaan (hoggaamiyaha ciidamada Furus) wuxuu laayey walaalkaygii iga weynaa, hantidiisii iyo reerkiisana wuu dhacay. Annigana wuxuu ii hayaa cadaawad iyo xummaan oo wuxuu doonayaa inuu i dilo. Caddaaladiina ayaan dulmigiisa ka door biday, ballan oofintiina ayaan ka door biday ballan ka-bixiisa, waxaana go’aan ku gaaray inaan idin tuso meel qarsoodi ah oo aad uga baxdaan Tustur, sidaa darteed waxaad i siisaa nin ku tilmaaman dhiiranaan iyo maskax furnaan, dhinaca kalena yaqaana dabaasha si aan u tuso waddada”.

Abuu Muusa Al-ashcariyyi oo hoggaaminayay ciidamada muslimiinta ayaa wuxuu u yeeray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, ka dibna wuxuu sir ahaan ugu sheegay arrinkan isaga ah isagoo ku yiri: ”waxaad iigu kaalmaysaa nin ka mid ah tolkaaga, ninkaasoo leh go’aan adag iyo caqli hufan, isla markaasna yaqaana dabaasha”. Majsa’ta ayaa durbadiiba yiri: “ninkaas waxaad ka dhigtaa anniga amiiroow”.

Abuu Muusa ayaa wuxuu ku yiri, haddaaba sidaa doontay ku soco barakada Ilaahay, intaa dabadeed wuxuu u dardaarmay inuu xifdiyo waddada, sidoo kalena u fiirsado iridka halka uu ku yaallo, iyo inuu soo xaddido meesha uu joogo Hurmuzaani, inuu sidoo kale soo hubsado shakhsiga Hurmuzaan, dhinaca kalena uusan wax ficil ah qaadin aan ka ahayn howshii loo diray.

Majsa’ata ayaa dhaqaaqay goor habeen ah, isagoo ku gabbanaya gudcurka iyo mugdiga habeenka isagoo la socda ninkii faarisiga ahaa. Way socdeen ilaa ay ka soo galaan meel nafaq ah (waddo marta dhulka hoostiisa), kaasoo isku xira webiga iyo magaallada. Nafaqaas ama godkaas wuxuu mararka qaarkood noqonayay mid waasic ah oo waxaa suurta galeysay in socod looga gudbo, halka marka kale uu ciriiri noqonayay jeer ay sababto inuu dabaasho.

Waddada nafaqa wuxuu ahaa mid qal-qalooca oo kala bax-baxa, mararka qaarkoodna wuxuu noqonayay mid toosan. Sidaas ayeey ku jireen ilaa ay markii danbe ka soo gaareen meeshii looga baxayay magaalada. Ninkii Faarisiga ahaa ayaa wuxuu Majsa’ata tusiyay Hurmuzaan.

Majsa’ata wuxuu yiri, waxaan isha saaray hoggaamiyhii ciidamada Furus ee Humrmuzaan, iyo goobtii dhufeyska u ahayd. Kolkii uu Majsa’ata arkay Hurmuzaan ayaa wuxuu damcay inuu leeb ku gano dhuuntiisa, hase ahaatee durbadiiba wuxuu xasuustay dardaarankii uu siiyay Abuu Muusa Al-ashcarriyyi ee ahayd inuusan wax ficil ah qaadin. Majsa’ata wuxuu xakameeyay naftiisa, wuxuuna ku noqday halkii uu markii hore ka yimid intaan la gaarin fajarkii.

Abuu Muusaa Al-ashcarriyyi Ilaah ha ka raalli noqdee, wuxuu diyaariyay ciidan gaarayay ilaa 300 qof, kuwaasoo ka mid ah ciidamada muslimiinta kuwooda ugu geesisan, uguna adkeysi badan, dhinaca kalena ugu adkeysiga badan xagga dabaasha. Ciidankaas wuxuu amiir uga dhigay Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, wuuna sagootiyay oo u dardaarmay. Wuxuu ciidamada muslimiinta astaan uga dhigay oraahda takbiirta (allahu akbar), taasoo calaamad u ah goorta la galayo magaallada.

Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada.
Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada, ayaa wuxuu ciidankii faray inay iska fududeeyaan dharka ay qabaan, si aynan biyaha u cusleynin dharka. Dhinaca kale, wuxuu uga digay inay soo qaataan waxaan ka ahayn seefahooda, isagoo u dardaarmay inay seefaha ku adkeeyaan jidhkooda. Ciidamadii way dhaqaaqeen, way socdeen ilaa laga gaaray habeenka qaybtiisa hore (qiyaastii 10-ka habeenimo).

Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi iyo ciidankiisa geesiga ahaa waxay godka nafaqa ku jireen muddo ku dhow 2 saacadood, iyagoo socday waddada marta dhulka hoostiisa meeshaasoo aad khatar u ahayd. Kahtartaasina haddaan arki doonnaa. Markay yimaadeen meeshii looga baxayay godka nafaqa ayaa wuxuu Majsa’ata ogaaday in nafaqii uu liqay labo boqol iyo labaatan nin oo ka mid ah ciidamadiisa, waxaana ciidamadii isugu soo haray oo keliya 80 nin. Gumadihii Majsa’ata iyo asxaabtiisa maba aynan dhigin dhulkii magaallada jeer ay soo baxsadeen seefahoodii, kuna qamaameen ciidankii waardiyeenayay dhufeyska iyagoo seefahoodii ku laayey ciidankaas.

Intaa dabadeed, waxay ku soo boodeen albaabadii wayna fureen iyagoo ku hutaafayay ALLAHU AKBAR. Takbiirtooda (allahu akbartoodii) iyo takbiirta ciidankii gudaha ku jiray ayaa wada kulantay, markaasna waxay muslimiintii gudaha ku jiray soo aadeen dhinacii magaallada, waxayna ahayd xilli waaberi ah. Ciidamadii muslimiintii iyo cadoowgii gaallada ayaa madaxa isla galay, waxayna is dhaafsadeen dagaal aad loogu hoobtay, taasoo ay yar tahay in lagu arko taariikhdii duulimaadyada marka laga eego xagga dhibaatada, cabsida iyo tirada dhimashadaba.

Goor uu dagaalku socdo ayaa wuxuu Majsa’ata arkay hoggaamiyihii Hurmuzaan. Isla markiiba, wuxuu soo aadey dhinaciisa, hase ahaatee waxaa ka dhex galay dadkii dagaalamayay oo ka qariyay ninkii uu eeganayay. Wax yar ka dib, ayuu haddana arkay, dabadeedna wuxuu u cararay xaggiisa isagoo la soo baxay seeftiisa. Halkan, wuxuu Majsa’ata kala kulmi doonaa dhibaato, maxaa yeelay sidaan hore ugu soo aragnayba Majsa’ata iyo ciidamadiisuba ma aynan wadan cambuur bireedka dagaalka, taasoo u diidday godkii biyaha ee ay soo mareen.

Majsa’ata iyo Hurmuzaan waxay iskula boodeen seefahoodii, mid kastana midka kale wuxuu ku dhuftay darbad xoog leh. Laakiin nasiib darro, Majsa’ata oo aanan qabin cambuur bireedka way haleeshay darbadii seefta, halka Hurmuzaan ay ka difaacday cambuur bireedkiisa. Geesigii halyeeyga ahaa ee Majsa’ata wuxuu si sara joog ahaan ugu dhacay goobtii dagaalka, isagoo ishiisu ay ku qabowsatay wixii uu Ilaah gacantiisa ku xaqiijiyay oo guul ah. Ciidamadii muslimiintii waxay sii wadeen dagaalka jeer uu Ilaah ka siiyo gaallada guusha, ayna gacanta ku dhigaan hoggaamiyihii ciidamada Furus ee Hurmuzaan.

Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina.
Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina, iyagoo Khaliifka Cumar Binu Khaddaab ugu bishaaraynaya guusha furashada ee uu Ilaah ku mannaystay, isla mar ahaantaana ayna wadaan hoggaamiyihii ciidanka Furus ee Hurmuzaan. Muslimiintii bishaaraynaysay waxay Khaliifka Cumar uga tacsiyeeyeen geeridii ku timid geesigii halyeeyga ahaa ee Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi. Ilaah waxaan ka baryaynaa inuu uga abaalmariyo guulihii uu Islaamka u soo hoyay xasanaad iyo ajar fara badan, dhinaca kalena uu ummadda Islaamka maanta ku karaameeyo in la helo boqolaal la mid ah halyeeyga Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi aamiin.

ceerigaabo

http://www.ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email:siciid_cc@hotmail.co.uk
siciid_32@hotmail.com

Iid Mubaarik , Ciid Mubaarik Dhamaanba Somalida kunoo daafaha dunida iyo inta u dhaxeesa
Dhamaan Akhristayaasha sharaftaleh ee soo booqda shabakadan ceerigaabo.wordpress.com iyo Dhamaanba Somalida kunoo daafaha dunida
waxaan idin leeyahay Iid Mubaarik , Ciid Mubaarik Illaahayna hanaga dhigo kuwa la aqbalay Soonkooda
kuna Ciid bash bash iyo barwaaqo , markale Iid Mubaarik , Ciid Mubaarik
ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email:siciid_32@hotmail.com

(ceerigaabo.wordpress.com)(10.11.2008)-Nin la yidhaahdo Abuu C/laahi oo u dhashay Waddanka Sacuudiga ayaa saxaafadda u sheegay in Ratigiisa uu ku arkay Calaamado uu aad ula yaabay,

Arrintaani oo uu il gaar ah ku hayay in badan Abuu Cabdullaahi ayuu ugu Dambeyntii go’aansaday in uu soo bandhigo.

“Xilliga aan safarka ahay oo Salaadda waqtigeeda la soo gaaro ee aan salaaad galo Ratiguna dhaqaaq ayuu sameeyaa ,Isagoo markaan Sujuudana ila sujuuda, Waxana aan aad ula yaabaa Dhawaq la maqli karayo oo uu bixiyo Inta aan Aqrinayo Salaadda Qiraa’adeeda” Ayuu yidhi Abuu Cabdullaahi oo ah Ninka iska leh Ratigani Cajiibka ah.

“Xitaa hadii aan guriga aan joogin oo aan la joogin ee waqtiga Salaadda la gaaro wuu Tukanayaa”. Ayuu yidhi Abuu C/llaahi.

Waxaa kaloo dadka oo dhan ka yabisay marka uu tukanayo Ratigani waa uu qushuucaa indhihiisana waxaa kasocda ilmo aan kalajoogsi lahayn.

Dhacdadan Mucjisada ah oo maalmahan Saxaafadda Adduunku ay aad u hadal haysay ayaa Dadka Muslimka sheegta ee aan Iyagu Salaadda Ilaaheey Tukanin ay ku noqotay Xujo aaney meel ay kaga baxsadaan jirin, Maadaama Xayawaankii oo Ilaahood u Sujuudaya ay Indhahooda ku arkayaan,Iyagoo Insaan ah oo Caqli Ilaaheey siiyay laguna Faral yeelayna ay ka tagayaan.

ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email:siciid_32@hotmail.com

Dalxiisaida Sanaag sidaan wada ognahayaba Somaliya waa meel aad iyo aad u qurux badan lehna wax yaabo aad ka helayso gobal walba oo soomaliya ku yaal wuxuu leyahay wax aad markaad argto aadan ka tegi karayn kuwo waxay leeyihiin webiyo waa waayn buuro dhaadheer iyo dhaqale lakiin qaybtood dhaqaale fiican malaha ee waxay leeyihiin dhul fiican Sanaag waxay kamid tahay Gobaolada somalaiya ug qadiimisan waay ku fadhidaa dhul aan yarayn markaa waxay sanag leedahay buura ad u waawayn ahana caan loona dawasha tago waxa ma mida buurahaas CALMADOW iyo DAALLO waa buuro aad iyo aad u qurux badan markaad tagtona aad ka helayso wax walba oo illahay uu ku abuuray Daallo maantegin lakiin Calmadow waxay ledahay beero aad u waawayan oo qudaarta lagabeero iyo weliba qaadka iyo wixii lamida hoos markaad calmadow uga sii degto waxaad ku degaysa bada iyo Lasqoray uu leh bada ug fiican badan waqoyi waxaa ku taal laasqoray oo ay caan ku tahay warshada kalluunka oo ka mid ahayd shantii warsahdood oo somaliya ug cansanaa welina shaqaysa oo hadala sii cus boonaysiiyey calmadow waxaa ka baxaa qaad, saytuun ,rumaan, qashir i.w.m waxaa ka baxa calmadow oo aah buurta kowaad ee somalya ugu anfaca badan geedka dhamaska iyo maydiga, beeyada waxaan kaa codsana inaad soodawato Sanaag Calamadow waxaa degan dad noocwalbaleh waxaan lagu soo dhawaynayaa Sidii boqor makraa yimid ee go and see it i hope i see ypu there that is all i know about Sanaag.

ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email:siciid_32@hotmail.com

ceerigaabo

allaa mahad leh

Casharka 64aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed SCW

WARAAQIHII UU NEBI MUXAMED (SCW) U DIRAY BOQORRADA
QORITAANKII WARAAQIHII LOO DIRAYEY BOQORRADA

Markii uu Rasuulku SCW ka soo laabtay Xudeybiya oo uu heshiis la soo saxiixday codawgii islaamka ugu darnaa ee qureysh, oo ka mid ahaa saddexdii qolo oo ugu fitnada iyo cadaawada badnaa mandiqaddaas, duullaankii Axsaabna isku soo bahaystay, ayuu Rasuulku SCW wuxuu bilaabay in uu dacwadii islaamka u bandhigayo, waraaqana u kala dirayo boqorradii iyo madaxdii caalamka, gaar ahaan kuwoodii ugu waaweynaa, isaga oo jihaadkana dhiniciisa ka wada maxaa yeelay dacwada iyo jihaadku ma kala maarmaan, mana dhici karto in la yiraahdo dacwo ayaa la wadayaa, jihaadna looma baahna, waxayna taasi la mid tahay dowlad ciidan la’aan ah ama ciidan hub la’aan ah. Sidoo kale ma dhici karto jihaad ayaa la wadayaa oo dacwo looma baahna, wuxuu Allaah SW ugu talo galay in ay dacwada iyo jihaadku is dhinac socdaan oo caalamka oo dhan la wada gaarsiiyo diinta islaamka, ciddii ka hor timaadda oo isku deyda in ay joojisa dacwada islaamka ama dadka u diidda in la gaarsiiyo diintaas, in lala jihaado oo la edbiyo ilaa ay ka oggolaato. Jihaadku waqti ma leh ilaa saacadda qiyaame laga gaaro.

Haddaba haddii aan dib u jalleecno mawduuceenii, Rasuulku SCW markii uu soo laabtay isaga oo dacwadii iyo jihaadkiii sidii u wada, ayuu wuxuu bilaabay nooc cusub oo dacwada ka mid ah oo ahayd waraaqo uu u kala direy boqorradii iyo madaxdii caalamka, islaamkana ugu yeerayo. Markii uu Rasuulku SCW waraaqahaas bilaabayey ayaa waxaa lagu yiri “boqorradu ma aqbalaan warqad aan tiimbareysnayn”, markaas ayuu wuxuu samaystay farraanti qalin ah oo lagu naqshadeeyey MUXAMMADU RasuulU-LAAH, wuxuuna ahaa saddex layn: Muxammed oo sadar ah, Rasuul oo sadar ah iyo Allaah oo sadar ah.

Waqtigii uu Rasuulku SCW waraaqahaas bilaabay waxa ay ahayd bishii Muxarram, sannadkii 7aad ee hijriga. Haddii aynu mid mid u soo qaadanno waraaqahaas iyo jawaabohoodii waxa ay ahaayeen sidan:

WARQADDII LOO DIREY BOQORKII XABASHIDA EE NAJAASHI

Najaashi waxaa magaciisa la oran jirey Axsama binu Abjar, wuxuuna xukumayey dowladdii xabashida, qisadiisana waynu soo marnay sidii uu muslimiinta u soo dhoweeyey iyo caddaaladdiisii, wuxuuna haystay diinta Masiixiga. Warqaddii uu Rasuulku SCW u qorey waxa ay ahayd sidatan:

Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Najaashi, Madawweynaha Xabashida
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Intaas ka dib, anigu waxa aan kugu mahadinayaa Alle, Allihii isaga maahane uusan Alle kale jirin oo ah boqorka Muqaddaska ah, ahna nabadgeliyaha mu’minka iyo ilhaamiyaha. Waxa aan qirayaa in Ciise ibnu ruuxdii Alle iyo kalimaddiisii uu ku riday Maryamatu-batuula, Maryamana ay ku qaadday Ciise ruuxdiisii iyo afuufiddiisii siduu Aadanba ugu abuuray gacantiisa. Aniga waxa aan kuugu yeerayaa Alle keligii oo aan shariik lahayn iyo xiriirinta daacadiisa iyo in aad i raacdid oo rumeysid wixii ii yimid, aniguna Rasuulkii Alle ayaan ahay. Waxa aan kuugu yeerayaa adiga iyo askartaadaba Alle Case-wajalle, waan ku gaarsiiyey (diintii), waana kuu naxteexeeyey. Yeel waanadayda, nabadgelyana qofkii hanuunka raaca korkiisa ha ahaato.

Laakiin Beyhaqi wuxuu Ibnu Isxaaq ka weriyey in warqaddii Rasuulku SCW u qoray Najaashi ay ahayd sidan:

Tani waa warqaddii ka socotay Nabi Maxammed,
Ku socotay Najaashi Asxam, madaxweynihii Xabashida
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ah ahaato.

Alle iyo Rasuulkiisa rumee, waxa aan qirayaa Alle maahane Alle kale in uusan jirin, keligiisna yahay, shariikna aanu lahayn, aannuna samaysan xaas iyo ilmo; Maxammedna waxaa weeye addoonkiisii iyo Rasuulkiisii. Waxa aan kuugu yeerayaa dacwada islaamka, aniguna Rasuulkiisii baan ahay. Islaam aad nabad geshide. Markaas ayuu aayaddan qur’aanka ahna u raaciyey:

((WAXAAD DHAHDAA KITAABKA EHELKIISIIYAW: U KAALAY KALIMAD AAN U SIMANNAHAY ANNAGA IYO IDINKU OO AH: IN AANNAAN ALLE MOOYEE CID KALE CAABUDIN, OO AANNAAN CIDNA UGU SHARIIK YEELIN, KANA YEELAN QAARKEEN QAARKA KALE RABBIYAAL ALLE KA SOKEEYA, HADDII AY JEESTAAN DHAHA KA MARKHAATI NOQDA ANNAGU IN AAN MUSLIMIIN NAHAY)), (Suuratu Aali-Cimraan 64).

Ka dib wuxuu Rasuulku yiri “haddii aad diido (islaamka) waxaa dushaada ahaday dembiga masiixiyiinta shacabkaaga.

Intaas ayey ku dhammaatay warqaddii uu Rasuulku SCW u qoray Najaashi, waxayna culimada islaamku isku khilaafsanyihiin Labada waraaqood midda uu Rasuulku SCW najaashi u diray, inkastoo ay culimada qaarkood qabaan in labada waraaqoodba uu u diray Najaashi waqtiyo kala duwan, waxayna isku khilaafsan yihiin midda ay ahayd tii uu qoray heshiiskii Xudeybiya ka dib.

Sidoo kale waxay culimadu isku khilaafsanyihiin Najaashiga uu Rasuulku SCW waraaqada u qoray midka uu ahaa: in uu yahay kii islaamay oo la oran jirey Asxab oo Rasuulku SCW ku tukaday janaasada markii geeridisa loo soo sheegay, iyo in uu yahay kii kadambeeyey, waxayna riwaayad saxiixul muslim weriyey sheegaysaa in kan Rasuulku SCW waraaqda u diray yahay kii dambe oo uusan ahayn kii islaamay, inkastoo aysan sheegayn wixii ku yaalay waraaqdaas. Sidoo kale ibnu Qayim waxa uu Saadul-macaadka ku ayidayaa riwaayadda saxiixul Muslim, wuxuu yiri “waa kala Labo Najaashiga islaamay iyo kan uu Rasuulku waraaqda u diray (Xudaybiya ka dib)”, wuxuu ibnu Qayim qorayaa Labada waraaqood midda hore, wuxuuna sidoo kale ayidayaa in Najaashiha islaamay uu Rasuulku SCW waraaqda u diray hijradii Labaad oo uu Jacfar ugu sii dhiibay, waxaa iyana arrintaan ayidaya in badan oo culimada islaamka kamid ah, qaar kalena waa ay kasoo horjeedaan oo waxay ayidayaan in Najaashaha uu Rasuulku SCW waraaqda u diray yahay kii islaamay, inkastoo qaar kale oo culimada kamid ihi ay is waafajinayaan Labada arrimood, waxayna dheheen: “Labada Nashaasheba Rasuulku SCW waraaqo ayuu u diray oo midna waa islaamay midna lama oga inuu islaamay iyo in kale”. Allaahu aclam.

Rasuulku SCW markii uu dhammeeyey warqaddii wuxuu u sii dhiibay Camar binu Umaya si uu u gaarsiiyo Najaashi. Najaashi markii ay u tagtay warqaddii Rasuulka SCW aad ayuu u ixtiraamay, wuuna ajiibay dacwadii islaamka, wuxuuna ku islaamay gacanta Jacfar binu Abii-dhaalib oo weli dhulkiisa jirey isaga iyo muslimiintii kaleba. Wuxuu Najaashi u soo diray Rasuulka SCW warqad jawaab ah oo ahayd sidatan:

Ku socota Maxammed Rasuulkii Alle
Ka socota Najaashi Asxam

Nabadgelyo xagga Alle ka timid dushaada ha ahaato Nabiga Allow iyo naxariistiisii iyo barakaatkiisii, Allihii isaga maahane uusan Alle kale jirin.

Intaas ka dib, way i soo gaartay warqaddaadii Rasuulkii Allow iyo waxa aad ka sheegtay arrinta Ciise. Rabbiga samada iyo dhulka ayaan ku dhaartaye Ciise kama siyaadin waxa aad sheegtay, isagu waa sidii aad u sheegtay, waana aqoonsannay wixii aad noo soo dirtay, waana soo dhoweynay ina adeerkaa iyo asxaabtaadii. Waxa aan qirayaa in aad tahay Rasuulkii Alle, runlow ah oo la rumeeyo, waana kula mubaayacooday, ina adeerkaana waan la mubaayacooday, gacantiisa ayaan ku islaamay, waxa aan u hoggaansamay Allaha caalamka Rabbigiisa ah.

Ka dib Rasuulku SCW wuxuu Najaashi ka dalbay in uu soo diro Jacfar iyo dadkii kale ee muslimiinta ahaa oo waddankiisa joogey, Najaashina wuu yeelay oo wuxuu soo saaray labo doonyood, waxayna Nabiga SCW ugu yimaadeen Khaybar. Najaashi wuxuu dhintay bishii Rajab, sannadkii 9aad ee hijriga, wuxuuna Rasuulku SCW markii loo sheegay ku tukaday jinaaso. Ka dibna wuxuu Rasuulku SCW warqad u qoray boqorkii Najaashi Asxam ka dambeeyey hase yeeshee lama oga in uu islaamay iyo in kale.

WARQADDII LOO QORAY BOQORKII MASAR

Rasuulku SCW wuxuu warqad u diray boqorkii haystay Masar iyo Aleksandariya, waxa ayna warqaddaasi ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Addoonkii Alle iyo Rasuulkiisii
Ku socota Maquuqas, Madaxii Qibdhiyiinta
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca korkiisa ha ahaato.

Intaas ka dib, waxa aan kuugu yeerayaa dacwada islaamka, islaam aad nabad gashide, islaam Alle wuxuu ku siinayaa ajarkaaga labo jeer, haddii aad jeesatana waxaa dushaada ah dembiga reer Qibdhi. Rasuulku SCW wuxuu u qoray aayaddan oo aannu soo tilmaanay macnaheeda: Waa aayada ku jirta (suuratu Aali-Cimraan 64).

Warqaddan wuxuu Rasuulku SCW u sii dhiibay Xaadhib ibnu abii Baltaca. Xaadhib markii uu warqaddii u geeyey wuxuu boqorkii Masar ku yiri “waxaa kaa horreeyey nin sheegtay in uu Rabbigii sare yahay (fircoon), Allaahna wuxuu ku qabtay tii horreysey iyo tii dambeyseyba, wuuna ka aar gutay, kuna cibro qaado qeyrkaa ee qeyrkaa yuusan kugu cibro qaadan. Boqorkii ayaa hadlay oo yiri “waxa aan haysannaa diin, ugana tegi mayno (diintayada) cid ka kheyr badan ma ahne wax kale”. Xaadhib ayaa markaa ku yiri “waxa aan kuugu yeeraynaa diinta islaamka oo Alle ku kaafiyey wixii ka soo haray, Nabigaanna uu dadka ugu yeerayo, kuwa ugu dhib badnaana waxa ay ahaayeen qureysh, kuwa ugu cadowsanaana waxa ay ahaayeen yahuud, kuwa ugu dhowaana waxa ay ahaayeen masiixiyiin, waxa ayna la mid tahay bishaaradii Muuse ku bishaareeyey Ciise, tii uu Ciise Maxammed ku bishaareeyey. Yeeritaanka aan qur’aanka kuugu yeerayno wuxuu la mid yahay yeeritaankii dadka Tawreet loogu yeeray Injiil, Nabi kastana dadkii soo gaara waa ummaddiisa, wuuna haleelaa haddii ay adeecaan. Adiguna waxa aad ka mid tahay dadka soo gaaray nabiga mana kaa reebayno diintii Masiix laakiin iyada ayaan ku amrayaa”. Boqorkii ayaa yiri “waan eegay Nabigaan arrinkiisa, waxa aan ogaaday in uusan xumaan amrin, wanaaggana reebin, sixir iyo baadilna kuma arag, curraafi beenlow ahna maaha, waxa aan ka arkay calaamaddii nabinnimada waana fiirin doonaa”. Ka dib wuxuu u yeertay qoraagiisii Carabbiga u qori jirey, wuxuuna Rasuulka SCW u soo qoray warqaddan:

BISMILLAAHI RAXMAAN RAXIIM
Ku socota Maxammed binu Cabdullaahi
Ka socota Maquuqas, madaxweynihii reer Qibdhi
Nabadgelyo dushaada ha ahaato.

Intaas ka dib, waan akhriyey warqaddaadii, waan fahmay wixii aad ku soo sheegtay iyo waxa aad u yeerayso. Waan ogaa in uu nabi dhimman yahay, waxaanse u malaynayey in uu Shaam ka soo bixi doono. Waan karaameeyey adeegahaagii, waxa aan kuu soo diray labo gabdhood oo darajo weyn ku leh reer Qibdhi dhexdooda, waxa aan kuu soo hadiyeeyey baqal aad fuusho [rakuub].

Nabadgelyo dushaada ha ahaato.

Intaas ayuu ku gaabsaday ninkaasi, mana islaamin. Labadii gabdhood waxa ay kala ahaayeen Maariyatul-Qibdhiya, oo Rasuulku SCW milkiyey, una dhashay Ibraahiim iyo gabadha kale oo ahayd Siiriin, oo uu Nabiga SCW siiyey gabyaagiisii Xasaan binu Thaabit, baqashana waxaa la oran jirey dul-dul oo waxay gaartay ilaa waqtigii mucaawiye.

WARQADDII LOO QORAY BOQORKII FAARIS

Sidii kuwii hore oo kale, wuxuu Rasuulku SCW warqad u qoray Kisraa, boqorkii Faaris. Warqaddaasi waxa ay ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Rasuulkii Alle, Maxammed
Ku socota Kisraa, Madaxweynihii Faaris
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Rumee Alle Rasuulkiisa, qirna Allaah mooyee in uusan Ilaah kale jirin, yahayna keligiis, shariikna uusan lahayn. Maxammedna uu yahay addoonkiisii iyo Rasuulkiisii. Waxa uu kuugu yeerayaa dacwada islaamka, aniguna waxa aan ahay Rasuulkii Alle ee dadka oo dhan loo soo diray si uu ugu digo ciddii nool, gaaladana uu ugu dul oogo xujada. Islaam aad nabad gashide haddii aad diidde waxaa dushaada ahaaday dembiga Majuusiyiinta.

Rasuulku SCW wuxuu waraaqdan u dhiibay Cabdullaahi binu Xudeyfa. Cabdullaahi wuxuu waraaqdii u gudbiyey ninkii boqorkaas wakiilka uga ahaa Baxreyn, kaas oo isna u sii gudbiyey boqorkii Faaris ee Kisraa. Kisraa wuxuu markaa xukumi jirey Faaris oo waqtigaa ka mid ahayd labadii dowladood ee dunida ugu xoogga badnaa. (iyada iyo Ruum), carabtuna labadaa dowladood ayey taabac u kala ahaayeen.

Kisraa markii uu warqaddii Rasuulka SCW akhriyey ayuu xanaaqay warqaddiina jeexjeexay isaga oo ka san taagaya xaqa, wuxuuna Rasuulku SCW u arkay nin raciyaddiisa ka mid ah, wuxuuna yiri “addoon xaqiir ah oo raciyaddeyda ka mid ah ayaa magiciisa ku qoray magacayga hortiisa”. Halkaas waxa aan ka garanaynaa takaburka iyo isla weynida daalimkaas ku jirtey heerka ay gaarsiisnayd iyo sida uu addoonnimada Rabbi uga kibray.

Rasuulku SCW markii loo sheegay in warqaddiisii uu googooyey si xunna u dhaqmay wuxuu yiri “Alle ha googooyo boqortooyadiisa”. sidii ayeyna noqotay oo muddo yar ka dib Ilaahay wuu kala googooyey boqortooyadiisii.

Ninkaas sheydaanka ihi markii uu jeexay warqaddii Rasuulka SCW oo uu hadalladaas yiri ayuu haddana waraaq u diray ninkii wakiilka uga ahaa Yaman, warqaddaas oo uu ku leeyahay “ninka Xijaas jooga (nabiga SCW u dir labo nin oo xoog badan oo ha ii keenaan”, kaasina sidaa ayuu yeelay oo labo nin ayuu Rasuulka SCW u soo direy, warqadna wuu soo raaciyey uu Rasuulka SCW ku amrayo in uu nimankaas soo raaco.

Labadii nin markii ay yimaadeen Madiina oo Rasuulka SCW u tageen ayaa midkoood hadlay oo yiri “boqorkii boqorrada ee Kisraa ayaa warqad u soo diray boqorkii Yaman uu ku amrayo in uu diro cid kuu geysa, aniga ayaana la ii soo kaa diray si aad ii raacdid”. Rasuulku SCW markii uu hadalkoodii dhegaystay ayuu wuxuu amray in ay berri ku soo noqdaan.

Waqtigaasna waxaa boqorkii Kisraa ku kacay jabhad daakhili ah oo uu hoggaaminayo wiilkiisa, Sharwiish binu Kisraa. Dabadeedna habeen Talaado ah, 10kii Jamadul-Uulaa, sannadkii 7aad ee hijriga ayaa Sharwiish aabbihii Kisraa diley oo xukunkii la wareegay. Rasuulka SCW arrinkaas waxyi ayaa lagu ogeysiiyey, markii ay labadii nin maalinkii dambe ku soo laabteenna wuxuu u sheegay in boqorkii ay ka socdeen ee Kisraa wiilkiisii dilay, xukunkiina kala wareegay. Markaas ayey labadii nin dheheen “maxaan ku dhahnaa (boqorkii na soo diray)?”, Rasuulku SCW wuxuu yiri “waxa aad ku dhahdaan “diinteyda iyo awooddeydu waxa ay gaari doontaa inta uu Kisraa gaaray. Haddii aad islaamto waxa aan ku siinayaa wixii gacantaada ka hooseeya (aad xukuntid), boqortooyada ciddaadana carruurtaada ayaa iska leh”.

Ka dib labadii nin way noqdeen, waxa ayna arrinkii u sheegeen boqorki Faariska ahaa ee Yaman wakiilka uga ahaa Kisraa oo la oran jirey Baddaan, arrinkiina aan weli ka war helin. Muddo ka dibna wuxuu ogaaday arrinkii, wuxuuna warqad ka helay Sharwiish binu Kisraa, taas oo ugu sheegayo in uu aabbihii diley, xukunkiina la wareegay. Waxaa kale oo uu yiri “ninkii aabbahay arrinkiisa warqadda kuugu soo qoray (nabiga SCW) waxba ha ku samaynin ilaa amarkaygu kaaga yimaado”. Ka dibna way islaameen Baddaan iyo ciddii Yaman la joogtay ee Faarisiyiinta ahayd markii ay xaqii arkeen.

WARQADDII LOO QORAY BOQORKII RUUM EE HIRAQLE

Rasuulku SCW boqorradii uu waraqaha u diray waxaa ka mid ahaa boqorkii Ruum xukumayey oo la oran jirey Hiraqle. Ruumna waxa ay waqtigaas ahayd dowladdii adduunka ugu xoogga badnayd. Warqaddii uu Rasuulku SCW u diray ninkaas waxa ay ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Adoonkii Alle iyo Rasuulkiisii
Ku socota Hiraqle, Madaxweynihii Ruum
Nabadgelyo ciddii hanuunka raacday dusheeda ha ahaato.

Islaam aad nabad gashidhe islaam Alle wuxuu ku siinayaa ajarkaaga laba jeer, haddiise aad diidid waxa dushaada ahaaday dembiga raciyadaada.

Wuxuu Rasuulku SCW warqaddaan u sii dhiibay Dixya binu Khaliif si u ugu geeyo ninka Basra wakiilka uga ahaa Hiraqle oo isaguna uu gaarsiiyo boqorkiisii Hiraqle. Dixya wuu baxay sidii ayuu warqadii ugu gudbiyey.

Hiraqle warqaddii Rasuulka SCW ayaa u tagtay isaga oo markaa yimid meesha la yiraahdo Iiliyaa’ (Baytul Maqdis) kana yimid Ximsa, Waxaana meeshaa joogey safar Qureysh oo Abuu Sufyaan madax u ahaa oo tijaaro u yimid. Waqtigaasna waxa ay ahayd muddadii ay heshiiska lahaayeen Rasuulka SCW iyo qureysh.

Hiraqle markii ay warqaddii Rasuulku SCW u timid ayuu u cid diray nimankii qureysh ee safarka watay, markaas ayaa loo keenay isaga oo ay dhinacyada ka fadhiyaan madaxdii Ruum. Wuxuu markaa Hiraqle u yeertay tarjumaankiisii, wuxuuna Abuu Sufyaan iyo raggiisii ku yiri “kiinnee ugu dhow nasab ahaan ninkaas Nabinnimada sheeganaya?”, Abuu Sufyaan ayaa yiri “aniga ayaa ugu dhaw”. Markaas ayuu Hiraqle yiri “ii soo dhoweeya isaga, ragga la socdana dhankiisa fariisiya”, wuxuu markaa Hiraqle tarjumaankiisii ku yiri (ku dheh nimanka) “ninkaas (Abuu Sufyaan) waxa aan wax ka wey diinayaa ninkaas (nabiga) haddii uu been ii sheego ku beeniya”. Sidaa darteed Abuu Sufyaan su’aalihii la weydiiyey oo dhan run ayuu uga jawaabay isaga oo ka baqayey in markii ay Makka ku laabtaan la yiraahdo ninkii odeyga ahaa been ayuu sheegay. Wuxuu yiri Abuu Sufyaan “Ilaah baan ku dhaartaye haddii aanan ka xishooneyn in la iga guuriyo been waan ka been sheegi lahaa (nabiga)”, taas oo ku tusineysa sida dadkii hore, gaalaba ha ahaadeene ay uga xishoon jireen beenta, sharaftoodana u ilaashan jireen.

Ka dib wuxuu yiri Abuu Sufyaan “su’aashii u horreysey ee uu iga waydiiyey (nabiga) wuxuu yiri “sidee ku yahay nasabkiisu dhexdiina?”, waxa aan iri “dhexdayada waa nin nasab wanaagsan”. Wuxuu yiri “isaga (nabiga SCW) ka hor qof ma idinku yiri hadalkaan oo kale?”, waxa aan iri “maya”. Wuxuu yiri “aabbayaashiis mid ka mid ihi boqortooyo malahaa?”, waxaan iri “maya”. Wuxuu yiri “ma dadkii sharafta lahaa baa raacay mise dadka ducafadii (masaakiintii)?”, waxa aan iri “ducafadii”. Wuxuu yiri “ma bataan (dadka raacay) mise waa yaraadaan?”, waxa aan iri “way bataan”. Wuxuu yiri “ma ka laabtaan qof ka mid ihi diintiisa caro uu u carooday markuu galay ka dib?”, waxa aan iri “may”. Wuxuu yiri “intii uusan dhihin wuxuu (hadda) yiri ka hor ma ku tuhmi jirteen been?”, waxa aan iri “may”. Wuxuu yiri “ballanta ma jebiyaa?”. waxa an iri “may, waxaanna ku dhex jirnaa (muddadii heshiiska ) mana ogin wax uu samayn doono”. wuxuu yiri ‘ma la dagaasheen?”, waxa aan iri “haa”. Wuxuu yiri “sidee ahaa dagaalka aad la gasheen?”, waxa aan iri “dagaalkayagu waa wadaamaysi, marna isaga ayaa naga guuleystay marna annaga ayaa ka guuleysannay”. Wuxuu yiri “muxuu idin amrayaa?”, waxa aan iri “wuxuu leeyahay Alle keliya caabuda oo cidna ha ugu shariik yeelina, iskana taga waxa ay aabbayaashiin dhihi jireen. Wuxuu na amrayaa salaad, sadaqo, dhowrsanaan iyo xiriirin”.

Wuxuu markaa Hiraqle ku yiri tarjumaankiisii “ku dheh (Abuu Sufyaan”, waxa aan ku weydiiyey nasabkiisa (nabiga SCW), waxa aad sheegtay in uu yahay nin nasab wanaagsan, sidaas oo kale ayaa rususha looga soo bixin jirey qowmkooda nasabkiisa (kuwa ugu nasab fiican). Waxa aan ku weydiiyey in axad idinka mid ihi hortiis yiri hadalkaan, waxa aad sheegtay in aysan jirin, waxa aan haddaba leeyahay haddii axad ka horreeyey yiri hadalkan waxaan is dhihi lahaa waa nin ku deyanaya hadal la yiri hortiis. Waxa aan ku weydiiyey in ay boqornimo u ahaatay aabbayaashiis wax ka mid ah, waxa aad dheegtay in aysan jirin, waxa aan leeyahay haddii aabbayaashiis wax ka mid ah boqornimo u ahaatay waxa aan oran lahaa waa nin doonaya boqornimadii aabayaashiis. Waxa aan ku wey diiyey in aad been ku tuhmi jirteen intii uusan dhihi wax uu yiri, waxa aad sheegtay in aysan jirin, waxa aan aqoonsaday in uusan ahayn mid ka taga beenta dadka oo Rabbi ku been abuurta. waxa aan ku weydiiyey in dadkii sharafta lahaa raaceen ama ducafadii, waxa aad ii sheegtay in ay ducafadii raaceen, iyaga (ducafada) ayeyna ahaayeen kuwii rususha raaci jirey. Waxa aan ku weydiiyey in ay siyaadaan ama ay nusqaamaan, waxa aad sheegtay in ay siyaadaan, sidaas oo kale weeyey arrinta iimaanku ilaa uu ka taam noqdo. Waxa aan ku weydiiyey qof ma ka noqday in aysan jirin, sidaas oo kale weeyey iimaanku markii uu macaankiisu quluubta dheeho. Waxa aan ku weydiiyey ballanta ma jebiyaa, waxa aad sheegtay in uusan jebin, sidaas oo kale rusushu ballanta ma jebiyaan. Waxa aan ku weydiiday waxa uu idin amro, waxa aad sheegtay in u idin amrayo in aad Ilaah keliya caabudaan oo aydinaan cid kale ugu shariik yeelin, idinkana reebayo cibaadada asnaamta, idina amrayo salaad, sadaqo iyo dhowrsanaan. Haddaba haddii ay waxa aad leedahay xaq yihiin waxa uu hanan doonaa meesha an labadaydan gommodood ku hayo, waana ogaa in uu soo baxayo mase malaynayn in uu idinka ka soo baxayo. Haddii aan ogahay in aan gaari karana waan aadi lahaa, haddii aan agtiisa joogi lahaana lugaha ayan u dhiqi lahaa.

Ka dib wuxuu Hiraqle dalbaday warqaddii Rasuulka SCW, markaas ayuu akhriyey. Markii warqaddii dhammeeyey ayaa wasiirradiisii la fadhiyey waxa ay ka baqeen in uu boqorku islaamo markaas ayey la hadleen oo buuqeen ilaa uu buuqi iyo hugunkii batay. Abuu Sufyaan wuxuu yiri “waxaa la amray in nala bixiyo. Markii nala bixiyey ayaan ku iri raggaygii “Xaqiiqdii amarkii in abii Kabshe (nabiga SCW) waa weynaaday, waxaa ka baqaya boqorkii reer banii Asfar”. Ka dib abuu Sufyaan wuxuu yiri “kama aanan suulin arrinka nabiga in uu soo daahiri doono ilaa aan islaamka ka soo galay.

In kastoo uu Hiraqle yaqiinsaday dacwadii islaamka iyo xaqnimadii Nabiga SCW haddana ma uusan qaadan islaamka oo wuxuu ka doortay kufri iyo gaalnimo.

Ninkii warqadda Hiraqle Rasuulku SCW u soo dhiibay oo la oran jirey Dixya binu Khaliif markii uu warqadda u geeyey ninkii Basra xukumayey wuxuu soo siiyey maal iyo marasho. Markii uu Dixya soo marayo meel dhexe ayaa waxaa la kulmay niman reer Judaam ah oo wuxu watay ka dhacay. Markii uu Dixya Madiina yimid ayuu isagoo oo aan gurigiisii ku leexan wuxuu u tegey Rasuulka SCW oo u sheegay arrintii, wuxuu markaa Rasuulku SCW u direy ciidan gaaraya 500 oo nin, wuxuuna madax uga dhigay Seyd binu Xaarith si ay u soo edbiyaan qabiilkaas waddo goyska noqday.

Seyd iyo ciidankii uu hoggaaminayey meeshii ayey tageen, waxayna qabiilkii ka dhigeen wax ay dileen iyo wax carara, xoolo badan oo gaarayey 1,000 geel ah iyo 500 oo ari ahna way ka soo kaxaysteen. Waxa ka dib Rasuulka SCW u yimid nin la oran jirey Seyd binu Rifaaca oo ka mid ahaa odeyaashii qabiilkaas iyaga oo soo islaamay isaga iyo rag kale oo qabiilkaas ah. Waxayna Rasuulka SCW ka codsadeen in qaniimadii loo celiyo, Rasuulkuna SCW wuu ka aqbalay wuxuuna amray in loo celiyo.

WARQADDII LOO QORAY BOQORKII BAXREYN

Sidii uu Rasuulku SCW madaxdii horeba waraaqaha ugu diray ayuu wuxuu waraaq u direy ninkii la oran jirey Mundir binu Saawi oo xukumayey Baxreyn. Warqaddaas oo uu ugu yeerayey islaamka, wuxuu ugu sii dhiibay Calaa ibnu Xadrami.

Mundir markii ay warqaddii Rasuulku SCW u tagtay, Alle kheyr ayuu waafajiyey, wuuna islaamay. Wuxuuna Rasuulka SCW u soo direy warqad uu ku leeyahay sidan:

Intaas ka bacdi, Rasuulkii Allow waxa aan ku akhriyey warqaddaadii reer Baxreyn, waxa ayna noqdeen wax islaamkii jeclaaday oo la dhacay iyo wax nacay. Dhulkeygana waxaa ku nool Majuus iyo Yahuud, marka ii soo sheeg amarkaaga.

Markaas ayuu Rasuulku SCW u qoray warqaddan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed Rasuulkii Alle
Ku socota Mundir Binu Saawi

ASALAAMU CALEYKUM

Allaah baan kugu mahadinayaa, Allihii isaga maahee uusan mid kale jirin, waxa aan qirayaa Maxammedna in uu yahay addoonkiisii iyo Rasuulkiisii.

Intaas ka dib, waxa aan ku xusuusinayaa Allaah Casa Wajalla, qofkii la waaniyana waxaa la waaniyey naftiisa, qofkii adeeca farriin wadayaashayda oo raaca amarkooda aniga ayuu i adeecay. Qofkii iyaga waaniya, aniga ayuu i waaniyey. Adeegayaashayduna wanaag ayey kaa sheegeen, aniguna waxa aan ku siiyey qowmkaaga (xukunkiisa), muslimiintana u daa cidda ay u islaameen (Allaah), kuwa dembiyada galayna waan cafiyey ee ka yeel adiguna, inta aad wanaagsan tahayna kaa casili mayno shaqadaada. Dadka deggan ee yahuudda iyo majuusta ahna jisyo (canshuur) kaqaad.

WARQADDII LOO DIREY BOQORKII YAMAAMA XUKUMAYEY

Sidoo kale Rasuulku SCW wuxuu waraaq u diray ninkii Yamaama xukumayey oo la oran jirey Huuddo binu Cali. Waxa ayna warqaddaasi ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Huudda Binu Cali
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Waxa aad ogaataa diintaydu in ay kor mari doonto islaam aad nabad gashide, waxa aanna kuu deynayaa inta aad xukuntid.

Ka dib wuxuu Rasuulku SCW warqaddaas ugu sii dhiibey Suleydh binu Camar. Markii uu Suleydh warqaddii u geeyey, ayuu Huudda si fiican u qaabilay, warqaddiina akhristay, wuxuuna Rasuulka SCW u soo qoray warqad uu ku leeyahay “wax ka wanaag badan oo ka quruxsan majiro waxa aad dadka ugu yeeraysid, carabna way taqaannaa darajadeyda ee isii xukunka qaarkiis aan ku raacee”. Ninkii Suleydh ahaa ee warqadda u keenayna waxa uu soo siiyey abaalgud, jawaabtiina wuu u soo dhiibay.

Suleydh wuxuu markaa ku soo laabtay Madiina, wuxuuna Rasuulka SCW u sheegay warkii oo dhan. Rasuulku SCW markii uu warqaddii Huudda akhriyey ayuu yiri “haddii uu i weydiisan laha gobol dhulka ka mid ah ma yeeleen”. Hadalkan Rasuulka SCW waxa aan ka faa’iideysanaynaa in diinta islaamku aysan ahayn mid loo soo galo dano adduunyo ee ay tahay qanaaco uu qofku ku qanco si uu naftiisa uga badbaadiyo cadaabka Rabbi, qofkana in uu xaqa qaato oo uu Rabbigiis ka baqo isaga ayey dani ugu jirtaa. Ninkii Huudda ahaa, maaddaama aan xukunkii wax laga siin wuxuu ku baaqi noqday kufrigii iyo gaalnimadii ilaa uu ka dhintay, waxaana ninkaas xaqa ka hor istagay xukun jaceyl sida kuwo badan oo kaleba uu uga hor istaagay, waxaana sideedaba yar in qof xukun sare haya ama soo hayn jirey uu xaqa u hoggaansamo, qof uu Ilaahay u naxariisto ma ahane.

Rasuulku SCW markii uu Makka furtay oo uu ku soo laabtay Madiina ayaa Malaku Jibriil u soo sheegay in uu dhintay Huudda. Wuxuu Rasuulku SCW markaa ku yiri asxaabta “waxaa Yamaama ka soo bixi doona beenale, waxaana la dili doonaa gadaashay”, markaas ayaa nin asxaabta ka mid ihi weydiyey oo yiri “yaa dili doona?”, wuxuu Rasuulku SCW ku yiri “adiga iyo raggaaga”. Ninkaas uu Rasuulku SCW sheegay ee beenalaha ah waa Museylamatul-Kadaab oo ahaa ninkii Nabinnimada sheegtay, waxaana la dilay markii uu Abuubakar khilaafada islaamka hayey, waxaana diley Waxshi oo ahaa ninkii Xamsa dagaalkii Uxud ku dilay, ka dibna soo islaamay.

WARQADDII UU RASUULKU SCW U DIREY NINKII XUKUMEY DIMISHIQ

Sidoo kale waxa uu Rasuulku SCW waraaq u direy ninkii la oran jirey Xaarith binu Shumar oo ahaa ninkii xukumayey Dimishiq, waxa ayna warqaddu ahayd sidan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Xaarith binu Abii Shamir
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato

Aniga waxa aan kuugu yeerayaa in aad Alle keliya rumeyso oo aadan u shariik yeelin, xukunkaaguna wuu kuu baaqi noqonayaa.

Wuxuu Rasuulku SCW warqaddan u sii dhiibay Shujaaca binu Wahab. Markii ay warqaddii gaartay ayuu Xaarith yiri “yaa xukunkayga iga qaadi kara, aniga isaga ka qaadi”.

WARQADDII UU RASUULKU SCW U DIRAY BOQORKII CUMMAAM

Wuxuu Rasuulku SCW warqad u diray boqorkii Cummaan oo la oran jirey Jiifar iyo walaalkiis Cabdi oo labaduba ahaa ilma Jubnaadi. Waxa ayna warqaddu ahayd sidatan:

BISMILLAAHI RAXMAANI RAXIIM
Ka socota Maxammed, Rasuulkii Alle
Ku socota Jiifar & Cabdi, ilma Junadi
Nabadgelyo qofkii hanuunka raaca dushiisa ha ahaato.

Intaas ka dib, waxa aan idinku yeerayaa dacwada islaamka. Islaam aad nabad gashiine. Anigu Rasuulkii Alle ayaan ahay oo dadka oo dhan loo soo diray si aan ugu digo qofkii nool, galadana qowlkii Rabbi ugu dhaboobo. Haddii aad qirtaan islaamka waan idiinka weli dhigayaa (xukunkiinna), haddiise aad diiddaan in aad islaamka qirtaan boqortooyadiinnu way suuleysaa, farduhuna waxa ay aaggiinna ka kicinayaan (boorka), nabinnimadayduna waxa ay ka sarmarti doontaa boqortooyadiina.

Wuxuu Rasuulku SCW warqaddaas u sii dhiibay Camar binu Caas. Wuxuu yiri Camar binu Caas “markii aan tegey Cummaan waxa aan warqaddii u geeyey Cabdi, maxaa yeelay Cabdi ayaa ka dulqaad badnaa, kana dabeecad wanaagsanaa Jiifar. Waxa aan ku iri Cabdi “waxa aan ahay adeegihii Rasuulkii Alle SCW uu u soo diray adiga iyo walaalkaa”, markaas ayuu yiri “walaalkay ayaa iiga horreeya xagga da’da iyo xukunkaba ee isaga ayaan kuu geynayaa ilaa uu ka akhriyo warqadda”. Waxaa kale oo uu igu yiri “maxaa dadka ugu yeeraysaa?”. Waxaan ku iri ‘waxa aan ugu yeerayaa Allaah keligiis oo aan shariik lahayn iyo in aad ka dhex baxdo waxa la caabudo sokadiisa, aadna qirto in uu yahay Maxammed addoonkii Alle iyo Rasuulkiisii”. Wuxuu yiri “Camarow waxa aad tahay wiilkii sayidkii reerkaaga sidee sameeyey aabbahaa waxaa noogu sugan ku deyashee?”. Waxa aan iri “wuxuu dhintay isaga oo aan rumeyn Maxammed SCW, waxa aanna jeclaan lahaa in uu islaamo oo rumeeyo (Rasuulka SCW). Anigu waxa aan ku sugnaa fikraddiisii ilaa Ilaahay islaamka igu soo hanuuniyey. Wuxuu yiri “goorma ayaad raacday (Rasuulka SCW)?”, waxa aan ku iri “waqti dhow”, wuxuu i su’aalay “xaggee ku islaamtay?”, waxa aan ku iri “Najaashi agtiisa” oo waxa aan u sheegay in uu Najaashi islaamay. Wuxuu yiri “sidee (Najaashi) ku sameeyey boqortooyadii dadkiisa?”, waxa aan ku iri “way ka yeeleen oo way raaceen”. Wuxuu yiri “culimadii iyo suufiyadii ma raaceen”, waxa aan iri “haa”, wuxuu yiri “ka fiirso Cumar waxa aad leedahay maxaa yeelay ma jirto arrin qofku sameeyo oo beenta ka xun”, waxa aan iri “been ma sheegin, xalaalna kuma aha diintayada”. Markaas ayuu yiri “ma arko in uu Hiraqle og yahay islaamnimada Najaashi”, waxa aan iri “wuu og yahay”, wuxuu yiri “sidee ku ogaatay arrinkaas?”, waxa aan iri “Najaashi ayaa u diri jirey Hiraqle wax soo saarka (beerihiisa kasoo go’a qaar kamid ah, markii uu islaamay oo uu rumeeyey Maxammed ayuu yiri “May, Ilaah baan ku dhaartaye haddiii u i weydiisto (Hiraqle) hal Dirham ma siinayo”.

Hadalkaan markii uu gaaray Hiraqle ayaa lagu yiri “ma iska deyneysaa addoonkaagii oo aan ku soo direyn wax soo saarkii, kana diin dhigtay diin kale oo cusub”, markaas ayuu Hiraqle yiri “nin jeclaaday diin oo u dooray naftiisii maxaan ku sameeyaa?. Ilaah baan ku dhaartaye haddii aanan boqortooyada u baqaynin waxa aan samayn lahaa waxa uu sameeyey”. Cabdi ayaa yiri “Camar ka fiirso waxa aad leedahay”, waxa aan ku iri “Ilaah baan ku dhaartaye run baan kuu sheegay”. Wuxuu ka dib Cabdi yiri “ii sheeg wuxuu idin amro (Rasuulku SCW) iyo wuxuu idinka reebo”, waxa aan iri “wuxuu na amraa Alle in aan adeecno, waxa aanu naga reebaa in aan Alle caasino. Wuxuu na amraa samafal iyo qaraabo xiriirin, wuxuu naga reebaa dulmiga, cadaawada, sinada, khamriga iyo in la caabudo dhagaxa, sanamka iyo saliibka”. Wuxuu yiri “wanaag badanaa waxa uu dadka ugu yeerayo (Rasuulku SCW), haddii uu walaalkay igu raaci lahaa waan aadi lahayn ilaa aan ka rumeyno Maxammed laakiin walaalkay way ku weyn tahay in uu boqortooyadiisa ka tago oo uu aado”. Waxa aan iri “haddii uu islaamo, Rasuulku SCW wuu u deynayaa xukunka dadkiisa, sakana wuu ka qaadayaa kuwooda maalqabenka ah, wuxuuna ku celinayaa kuwooda faqiiriinta ah”, wuxuu yiri “tani waa dabeecad wanaagsan, maxayse tahay sakadu?”, markaas ayaan u sheegay (sakada) geela, markaas ayuu yiri “Camarow tan (hasha) geedkana daaqeysa biyahana isaga arooreysa miyaa laga qaadayaa (sako)?”, markaas ayaan iri “haa”, wuxuu yiri “Ilaah baan ku dhaartaye ma arko dadkayaga kala fogaantooda iyo tiro badnaantooda in ay tan yeelayaan”.

Ka dib wuxuu yiri Camar maalmo ayaan ku negaaday albaabkiisii, isaguna wuxuu la xiriirayey walaalkiis oo uu u sheegayey warkaygii. Maalintii dambe ayuu ii yeeray, markii aan u tegey ayaa waxaa igu dhegay askartiisii, markaas ayuu yiri “iska soo daaya”, markii ay i soo daayeen ayaan damcay in aan la fariisto hase yeeshee askartii ayaa ii diiddey. Isagii ayaan fiirshay, markaas ayuu yiri “ka hadal dantaada”, markaas ayaan u dhiibay warqadii oo xiran, intuu warqaddii furay oo akhristay ayuu markii uu dhammeeyey walaalkiis u dhiibay si uu u akhristo. Ka dib wuxuu yiri “ka warran qureysh maxay samaysay?”, markaas ayaan iri “way raacday (Rasuulka), nin diin jaceyl ku raacay iyo nin seef lagu diriqiyeyba”, wuxuu yiri “yaa la jira”, waxa aan iri “dadku way qaateen islaamka, qeyrkisna way ka doorteen, waxa ayna ku ogaadeen caqligooda oo uu la jiro hanuunka Ilaahay in ay baadi ku sugnaayeen, mana ogi cid ka hartay oo aan adiga ka ahayn ee adiguna haddii aadan maanta islaamin oo aadan raacin fardaha ayaa lagugu weerari, barwaaqadaasna waa la furan ee islaam aad nabad gashide, xukunka dadkaagana waa laguu dhiibayaa, yeysanna ku soo gelin fardo iyo rag”, wuxuu yiri “iga tag maanta oo berri igu soo laabo”. Walaalkiis ayaan markaas ku laabtay, wuxuuna igu yiri “Camarow waxa aan rajaynayaa in uu islaamayo haddii aan boqortooyadiisu la tegin”.

Maalintii dambe ayaan ku noqday markaas ayuu ii diidey in uu ii idmo. Walaalkiis ayaan u tegey oo u sheegay in aanan helin, wuu ii geeyey, wuxuu markaa igu yiri “waxa aan ka fekerayey wixii aad iigu yeeraysay (islaamka), carabna aniga ayaa ugu taag daran, haddii wixii aan xukumayey aan nin mulkisiiyo isaga oo aysan fardihiisu halkan soo gaari karin, haddii ay so gaaraanse aan la dagaallamayo dagaal uusan la dagaallamin cid la kulantay”, markaa ayaan ku iri “berri ayaan baxayaa”, marki uu intaa yaqiinsaday ayuu walaalkiis la gaar noqday oo ku yiri “maxaan ka yeelnaa arrintan uu la soo baxay, qof kasta oo uu cid u direyba waa raacey?”. Markii uu waa beriistay ayuu cid ii soo diray, waxayna halkaa ku qaateen islaamka isaga iyo walaalkiis.

Intaa waxaa ku dhammaaday waxyaabihii ay culimada siiradu ka qoreen waraaqihii uu Rasuulku SCW u kala diray boqorradii iyo madaxdii caalamka markii uu ka soo laabtay heshiiskii Xudeybiya.

fadlan daabaco waa warqad mihim ah

ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Eamil.siciid_32@hotmail.com

Waa maxay Soonku yaase lagu leeyahay in uu guto?

<p

Kelimada Ramadaan ama Soon dadka qaarkiis u yaqaaniin,waxaa laga wadaa afsoomaali ahaan nafta oo laga xabisayo cunto iyo cabbid iyo waxyaalaha ay hawooto (shahawaat), iyo iyadoo laga goynayo wixii ay u caado yeelatay oo la hagaajiyo awoodeeda shahwada si loogu diyaariyo in ay dalabto liibaan waarta iyo ladnaan weyn, iyo barwaaqo ma guuraan ah, iyo in ay aqbasho waxa naftu ku daahiroobeyso oo lagu janno tago.

Ujeeddadu waa in ay gaajada iyo oonkuba ay jebiyaan nafta hanqal taageeda iyo qooqeeda. Qofka sooman wuxuu xusuusanayaa xaaladaha ay ku suganyihiin dadka gaajeysan ee masaakiinta ah.

Soonku luqad ahaan waa in wax laga reebtoonaado oo aan la sameyn. Sharciga Islaamkana soonku waa in laga af haysto cunto iyo cabbid iyo in laga reebtoonaado galmo (afooyinka oo xiriir galmo lala sameeyo) laga bilaabo waaberiga (fajarka salaada subax) ilaa ay qorraxdu ka dhacayso iyadoo lala imaanayo niyo qalbiga ah, oo ay tahay in laabta laga niyoodo fulinta awaamiirta Alle (S.W.) oo ah Soonka waajibka ah.

Soonku waa tiir ka mid ah tiirarka Islaamku ku taaganyahay qofkii diida in Soonku waajib yahay waa uu ku gaaloobayaa. Qofkii rumeysan in Soonku waajib yahay laakiin aan soomin wuxuu ku caasiyay Allihii abuurtay (S.W.). Soonka waxaa la waajibiyay sannadkii 2d ee Hijrada.

WAAJIBNIMADA SOONKA

Ilaahay (S.W.) wuxuu kitaabkiisa Kariimka ah ku yiri aayad micnaheedu ay sidaan tahay: “Kuwa rumeeyayow! Soon baa laydinku waajibiyay, sidii loogu waajibiyay kuwii idinka horreeyayba, si aad u noqotaan al-Muttaqiin (suubanayaasha)”, suuradda Al Baqarah, aayadda 183d.

Ilaahay (S.W.) wuxuu addoomadiisa ugu yeeray magac laysugu yeero kan ugu wanaagsan uguna qiimo badan oo ah KUWA RUMEEYAYOW! [Eeg Tiirarka Iimaanka Lifaaq # 2], waxaa laydinku waajibiyay in aad soontaan (bisha Ramadaan). Ilaahay (S.W.) waxaa kale oo uu noo caddeeyay in SOONKU aanu ahayn mid innaga nagu cusub balse ummadihii naga horeeyay ay soomi jireen.

Garan meyno qaabka ay u soomi jireen, (waxa ay ka soomi jireen, maalmaha ay soomi jireen, tirada inta maalmood oo ay soomi jireen iwm.). Caqiiddadu waxaa weeye in aan ogaanno soonku in aanu ahayn mid ummadda Nabi Muxamad (S.C.W.) ku cusub.

TIIRARKA SOONKA

Soonku wuxuu ku ansaxayaa laba arrimood oo lagu tilmaamo in ay yihiin tiirarka soonka. Waxayna kala yihiin:

(1) NIYADDA: Qofka soomaya waa in uu niyoodo soonka waajibka ah habeennimada (inta ka horeysa waaberiga (fajarka salaadda subax). Qofku haddii uusan neyeysan soon uma jiro. Sida Nabigu (S.C.W.) ku sheegay xadiis saxiix ah oo ah:

Xafsa, Hooyadii Mu’miniinta (A.K.R) waxay tiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: ‘Qofka aan soonka (faralka ah) niyeysan intaan waagu baryin lagama aqbalo soon’. W.W. Alkhamsa ~ Shantii.

Sideedaba, niyaddu waxay kala soocdaa cibaadada iyo caadada. Arrin kasta oo cibaado ahna waa in ay niyaddu ka horreyso. Niyaddu waa arrin qalbiga kasoo go’da oo aan u baahnayn in afka lagaga dhawaaqo. Niyadda in afka lagaga dhawaaqaana waa bidco aan sharci ahayn. Niyeysiga soonka waxaa lagu gaar yeelay soonka faralka ah oo kaliya. Soonka sunnada ah uma baahna in habeenkii la neyeysto. Waxaana daliil u ah:

Caa’isha (A.K.R.) waxay tiri: Nabiga (S.C.W.) baa ii yimid maalin oo i weydiiyay: ‘Wax ma haysaa (la cuno)? Waxaannu niri: Maya. Wuxuu yiri: Marka waan soomanahay, ‘Deeto wuxuu noo yimid maalin kale markaasaan ku niri: Waxaa naloo keenay haddiyad ahaan timir bur cad leh. Wuxuu yiri: Bal i tus, waayo waxaan ku billowday maalinta soomanaan.’ markaasuu cunay. W.W. Muslim. Nabiguna (S.C.W.) wuxuu arrintaas ku sameeyey soon sunne ah ee kuma samayn soon faral ah.

(2) In laga afhaysto oo laga joogo (reebtoonaado) dhamaan waxyaalaha soonka burriya [Eeg Waxyaalaha Soonka Burriya].

Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nebiga (S.C.W.) wuxuu yiri: ‘Qofkii aan ka harin been iyo dhaqanka la xiriira iyo wixii ceebaal ah, Allaah waxba kuma falayo oo dan kama leh in uu iska daayo cuntadiisa iyo cabbiddiisa (yacni dan kama leh soonkiisa)’ W.W. Al-Bukhaari iyo Abuu Daa’uud. Werintaanna waa tii Abuu Daa’uud.

YAA LAGU LEEYAHAY SOOMIDDA BISHA RAMADAAN

Soomidda Bisha Ramadaan waxaa lagu leeyahay, oo ay waajib ku tahay in uu soomo ama ay soonto qof kasta oo ay ku kulmaan saddexda shardi oo kala ah:

(1) QOF MUSLIM AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa ruux muslim ah. Qof gaal ah haddii uu soomo lagama aqbalayo waayoo xayndaabkii Islaamka ayuuba ka baxsan yahay.

(2) QOF QAANGAAR AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa qof baaluqay (hanaqaaday). Waxa aan soon laga rabin caruurta, waxaase sunnada ku sugan in caruurta inta ay yaryaryihiin la barro (lagu layliyo) soonka haddii ay awoodi karaan.

(3) IN UU CAQLI TAAM AH LEEYAHAY: Qofka soomaya waa in uu miyir qabaa. Qofka waalan soon kama ansaxayo. Waxaa la doonayaa in uu soomo ruux miyirkiisu taam yahay.

DADKA LOO RUQSEEYSEY IN AY AFURAAN BISHA RAMADAAN

Naxariista Alle (S.W.) waxaa ka mid ah in dad gaar ah ay fasax u haystaan in ay afuraan iyadoo lagu jiro bisha Ramadaan. Dadka loo ruqseeyay in ay afuraan waxay kala yihiin:

(1) QOFKA SAFAR KU JIRA: Ilaahey (S.W.) wuxuu u ruqsiiyay dadka safarka ku jira in ay afuraan oo ay dib kasoo qaleeyaan maalmihii ay afurnaayeen. Culimadu waxay safarka lagu afuri karo ku qiyaaseen in uu dhanyahay 80 km ama 90 km. Laakiin waqtigaan casriga ah iyo waayihii hore waxaa u dhexeeya farqi aad u weyn, maxaa yeelay imminka waxaa lagu safraa gaadiid aad u dheereeya sida diyaaradaha, tareennada, iwm.

Haddaba su’aashu waa sidee loo qiyaasayaa safarka lagu afuri karo? Habka ugu wanaagsan waxaa weeye: Qofku mar haddii uu musaafir yahay oo la dhihi karo safar buu ku jiraa, kaas ayaa safar lagu qiyaasi karaa. Isla markaasna waxaa la eegayaa dhibaatada qofka kasoo gaareysa safarka uu ku jiro – qofka haddii aysan wax dhibaato ah kasoo gaaraynin safarkiisa wuxuu khiyaar u leeyahay in uu afuro ama uu soomo (waayoo rukhsaddii Ilaahey (S.W.) siiyay ayuu haystaa, Ilaaheyna wuxuu jecelyahay in rukhsaddiisa la qaato), haddiise ay dhibaato kasoo gaarayso safarkiisa waa mamnuuc in uu soomo.

(2) QOFAKA XANUUNSAN: Qofka xanuunsan oo soonka ku dhibtoonaya waxaa loo rukhseeyay in uu afuro oo dib kasoo qaleeyo maalmihii uu afuray.

(3) QOFKA KU DHIBTOON SOOMIDDA: kuwa soomi kara laakiin ay dhib ku tahay sida qofka da’da ah iyo qofka qaba cudur aan dawadiisa la aqoon oo soomidduna dhib ku tahay, ama dhakhtar lagu kalsoon yahay oo Muslim ah uu u sheegay in uusan soomi karin, waxaa u banaan in ay afuraan oo dib kasoo qaleeyaan.

Allaah (S.W.) wuxuu yir: ‘Haddii uu midkiin xanuunsanyahay ama safar yahay isla tiradii uu afuray waa in uu gudaa (qaleeyaa) maalmo kale; kuwa ku soomi karaa dhibka (sida qof da’ ah, iwm) waxaa la siiyay (ikhtiyaar in ay soomaan ama) quudiyaan qof sabool ah (bedelka maalin kasta oo ay ufuraan.\ ‘, suuradda Al Baqara, aayadda 184d.

Casharka 46aad ee Kitaabka Siirada Nebiga Muhammed SCW

DAGAALKII UXUD [Qaybta 1aad]
| Qaybta 1aad | Qaybta 2aad | Qaybta 3aad | Qaybta 4aad | Qaybta 5aadKa dib markii uu dhacay dagaalkii Badar, oo ay qureysh u soo hoyatay guul darro iyo jab, lana laayey odeyaashoodii, ayey waxa ay galeen tabaabushe ay u tabaabusheysanayaan sidii ay Nabiga SCW iyo asxaabtiisa uga aarsan lahaayeen. Sidaa darteed waxa ay is amreen in aan loo ooyin dadkii Badar lagu laayey, laguna degdegin furashada dadkii lagu qafaashay Badar. Dadkii ugu xamaasad iyo shaqo badnaa in muslimiinta lala dagaallamo waxaa ka mid ahaa Abuu Sufyaan binu Xarbi, Cikrama binu Abii Jaha, Safwaan binu Umaya, Cabdullaahi ibnu abii Rabbiica. Waxay raggaani soo jeediyeen fikrad ay leeyihiin maalkii saarnaa safarkii Abuu Sufyaan waday oo ka koobnaa 1000 ka rati sababtana u ahaa dagaalkii Badar dadkii iska lahaa waa in aan la hadalnaa. Markii ay dadkii u yimaadeen waxa ay ku dheheen “qureysheey Maxammed waa idin dabar gooyey, akhyaartiinniina wuu laayey, marka maalkan noogu kaalmeeya sidii aan kula dagaallami lahayn, waxaa la arkaa in aan ka aar gudannee”. Maalkaas oo qiimihiisa lagu qiyasay 50,000 oo Diinaar dadkii iska lahaa way oggolaadeen, wayna u riyaaqeen fikraddaas, maxaa yeelay waxaa quluubtoodii buuxiyey ciil iyo caro ay u hayaan Nabi Maxammed SCW. Sidoo waxay hoggaamiyayaashaas qureysh bilaabeen in ay ka ururiyaan dhaqaale cid kasta oo jecel in ay ka qayb qaadato dagaalka lala gelayo muslimiinta, oo u dhashay qabiillada Kinaana, iyo Tuhaama. Allaah SW isagoo ficilkooda tilmaamaya wuxuu qur’aankiisa ku yiri:

((KUWA GAALOOBAY WAXAY BIXINAYAAN MAALKOODA SI AY (DADKA) UGA JEEDIYAAN JIDKA ALLE, WAY BIXIN DOONAAN (MAALKA) KA DIB WAXAY KU NOQON DOONTAA SHALLAYTO WAANA LAGA QAALIB NOQON DOONAA, KUWA GAALOOBAY WAXAA LOO KULMIN XAGGA JAHANNAMO)), (Suuratul-Anfaal 36).

Hoggaamiyayaashaa qureysheed waxa ay aad xoogga u saareen ururintii maalka iyo dhiirri gelinta dadkii qureysheed iyo qabiilladi kale ee xulufada la ahaa iyagoo adeegsanaya raggoodii gabayaaga ahaa sida ninkii la oran jirey Abaa Cisa, oo ku jirey dadkii la qafaashay dagaalkii Badar, ka dibna Rasuuku SCW iska cafiyey markuu u dan sheegtay, kulana ballamay in uusan dib dambe islamka uga hor imaanayn, laakiin ballaantii wuu ka baxay. Sababta uu Abaa Cisa ballanta uga baxay waxa ay ahayd waxaa kadiyey Safwaan binu Umaya oo ku yiri “waxaan kaa ballan qaaday, haddii aad dagaalka nabad uga soo labato, in aan qani kaa dhigo, haddii aad ku dhimatana aan gabdhahaaga kafaalo qaado”. Sidaa awgeed ninkii Abaa Cisa ahaa gabaygiisii ayuu qabiillada kala dhex istaagay isaga oo ku boorrinaya la dagaallanka Nabiga SCW iyo asxaabtisa. Sidoo kale waxaa ka mid ahaa Musaafe binu Cabdimunaaf Al-jumxi.

Dadkii reer Makka waxay ku jireen diyaargarowgaas iyo hub urursi laga soo bilaabo bishii Ramadaan oo dagaalkii Badar dhacay iilaa laga gaaray Bishii Shawaal ee sannadkii xigay oo dagaalka Uxud dhacay. Waxaa isna cadaawaddii Qureys sii siyaadiyey oo ka caraysiiyey khasaarihii ka soo gaaray safarkii Safwaan, taas oo ku noqotay murugo kale. Ka dib markii la gaaray bishii Shawaal ee sannadkii 3aad ee hijriga oo hal sano laga joogo dagaalkii Badar ayaa waxaa u dhammaaday diyaargarowgoodii dagaalka. Sida darteed waxaa Makka ka soo baxay ciidan gaaraya 3,000 oo nin oo isugu jirey qureysh iyo xulafadooda, waxayna soo kexeysteen 15 dumar ah oo ay ugu talo galeen in ay ciidanka guubaabiyaan oo dhiirri geliyaan si aan ciidanku u baqan oo uu aad ugu dagaallamo.

Hoggamiyaha guud ee ciidanku wuxuu ahaa Abuu Sufyaan binu Xarbi, ciidanka fardooleydana waxaa madax u ahaa Khaalid ibnu Waliid, waxaana kaaliye u ahaa Cikrama ibnu Abii Jahal. Calanka ciidanka waxaa waday waday jilibka reer banii Cabdi-daar, gaadiidkii ay wateen wuxuu ahaa 3,000 oo rati iyo 200 oo faras, dhinaca gaashaanka iyo qalabka difaaca waxa ay wateen 700 oo canbuur bireed. Waxay ka soo ambabexeen Makka oo soo aadeen dhinicii Madiina iyagoo duullaan ah.

Dhinicii muslimiinta Cabbaas binu Cabdimudhalib, oo joogey Makka, had iyo jeerna akhbaarta cadawga u soo gudbin jirey Rasuulka SCW ayaa warqad degdeg ah oo uu ku qoran yahay dhammaan warkooda oo dhan u soo direy. Ninkii warqadda loo soo dhiibey aad ayuu u dheereeyey, wuxuuna ku gooyey masaafada u dhexeysa Makka iyo Madiina oo ah 500 KM, saddex maalmod. Wuxuuna u tegey Rasuulka SCW oo joooga Masaajidka Quba, oo warqaddii ugu geeyey. Waxaa warqaddii Rasuulka SCW u akhriyey Ubay ibnu Kacab, markii uu dhammeeyeyna wuxuu Rasuulku SCW amray in uu qariyo waxa ku yaalla warqadda. Ka dibna Rasuulku SCW si degdeg ah ayuu tegey Madiina, wuxuuna la tashaday odeyaashii Muhaajiriin iyo Ansaar. Magaaladii Madiinana waxaa laga qabtay waardiye, maxaa yeelay cadowgii jidka ayuu ku soo jiray, halisna waxay u tahay in ay kedis ku soo galaan, Rasuulkana SCW si gaar ah ayaa waardiye looga qabtay. Waxaana waardiyaha ka hayey qar ka mid ah odeyaashii Ansaar oo kala ahaa Sacad binu Mucaad, Sacad binu Cubaada iyo Useyd binu Xudeyr. Ciidankii muslimiintuna wuxuu bilaabay war doon iyo in uu maalin walba la socdo meesha uu cadowgii soo marayo.

Ciidanka gaalada wuxuu ka soo baxay Makka, dabadeed markuu marayo meesha la yiraahdo Abwaa, oo Rasuulka SCW hooyadiis qabrigeedu ku yaalley, ayaa islaanta la oran jirey Hinda binu Cutba oo Abii Sufyaan qabay, aabbeheed, walaalkeed iyo adeerkeedna lagu diley Badar, waxa ay soo jeedisey in la faago qabriga Rasuulka SCW hooyadiis hase yeeshee madaxdii ciidanku waa diideen fikradaas, waxayna ka baqeen cirib xummada dambe oo ay reebayso. Ka dib socodkoodii ayey sii socdeen, markii ay marayaan togga la yiraahdo Caqiiqo ayay u leexdeed dhinaca midig, dabadeedna way sii socdeen ilaa ay ka degeen meel u dhow buurta Uxud oo la yiraahdo Cayneyn. Maalinkaas wuxuu ahaa maalin Jimca ah, 6dii bishii Shawaal, sannadkii 3aad ee hijriga.

Muslimiintu hadba sidii ay ula socdeen wararka cadowga iyo hadba meesha uu soo marayo ayaa ugu dambayntii loo soo gudbiyey in uu soo degey buurta Uxud gadaasheeda, markaas ayaa Rasuulku SCW wuxuu qabtay kulan guud oo uu la tashanayo asxaabtiisa, wuxuuna u sheegay riyo uu arkay oo wuxuu yiri “Ilaah baan ku dhaartaye waxaan arkay kheyr oo ah; waxaan arkay lo’ la gowracayo, seefteyda oo dhinac ka jabtay iyo aniga oo gacantayda geliyey canbuur bireed adag. Waxaana ku fasirayay lo’da, qayb asxaabtayda ka mid ah oo la layan doono, seeftayda dhinaca ka jabtayna waxa aan ku fasiray nin Ehlu-beytkayga ka mid ah oo la dili doono, canbuur bireedkana waxa aan ku fasiray Madiina”.

Dabadeed waxa uu Rasuulku SCW asxaabta u soo bandhigay ra’yigii uu arkayey oo ahaa in aan Madiina laga bixin oo difaac la galo si cadawga haddii uu magaalada soo weeraro si xun loogu hoojiyo. Waxaa markaa Rasuulka SCW ra’yigiisaa ku raacay qaar ka mid ahaa odeyaashii asxaabta oo u arkay in uu ra’yigaani sax yahay. Sidoo kale waxaa ku raacay munaafiqii weynaa Cabdullaahi binu Ubay oo aan saxnimo ugu raacin ee ugu raacay baqdin uu cadowga ka baqayo iyo in uu ka fogaado dagaal.

Waxaa ra’yigii Rasuulka SCW mid ka duwan qaatay koox ka mid ah asxaabta oo aan ka qayb gelin dagaalkii Badar, aadna ugu xamasadaysnaa in dagaal kale cadowga lala galo iyo in badan oo dagaalkii Badar ka qayb gashay laakiin diiddanaa in cadawga magaalada lagu sugo, waxayna Rasuulka SCW u soo jeediyeen in la baxo oo cadowga meeshiisa loogu tago, aad ayeyna Rasuulka SCW ugu celceliyeen ra’yigaadaas ilaa mid ka mid ihi yiri “maalinkaan war rajaynaynay, Allaah baanuna u baryaynay, waana noo yimid oo waa soo dhowaaday ee u bax cadowgayaga yaysan noo arkin in aan ka baqnaye”. Sidoo kale raggii aadka ugu adadkaa ra’yigan waxaa ka mid ahaa Nabiga SCW adeerkiis Xamsa binu Cabdimudhalib.

ceerigaabo.wordpress.com

siciid c/raxmaan cali

MAJSA’ATA IBNU THAWR AL-SADUUSI
”MAJSA’ATA WAA GEESI HALYEEY AH. WUXUU ISU-SOO-BAX DAGAALEED KU LAAYEY BOQOL KA MID AH MUSHRIKIINTA. HADDABA, MAXAAD U MALEENAYSAA INTA UU KU DHEX LAAYEY DAGAALKA BARTAMIHIISA”.

(12)

Waa xilli ay geesiyadii sharafta badnaa ee ciidanka Alle ay iska ja-jafayaan boorkii dagaalka Al-qaadisiyah, weliba iyagoo ku faraxsan guushii uu Ilaah ka siiyay dagaalka, sidoo kalena ku faraxsan wixii walaalahooda dagaalka ku shahiiday loo qoray oo ajar ah. Dhinaca kale waa xilli ay u hilowsan yihiin dagaal la mid ah dagaalkii Al-qaadisiyah, isla markaana ay sugayaan inuu xagga khaliifka Cumar Binu Khaddaab (rc) uga yimaado amar tilmaamaya inay sii wadaan jihaadka si loo ciribtiro carshigii reer Kisraa.

Sugitaankoodii maba sii dheeraanin jeer uu maalintii danbe ka yimaado magaalada Madiina nin uu soo diray Khaliifka Cumar isagoo siday dhambaal ku socota guddoomiyaha gobolka ee Abii Musa Al-ashcariyyi. Dhambaalka wuxuu ku saabsanaa inuu Abuu Musa kaxeeyo ciidanka muslimiinta iyadoo ciidanka lagu darayo ciidan kale oo ka iman doona magaalada Basra, iyagoo markaasna si wadajir ah u aada gobolka la yiraahdo Al-ahwaaz (magaalo ku taalla Iiraan), si loo raacdeeyo hoggaamiyaha reer Furus ee la yiraahdo Al-hurmuzaan markaas ka dibna laga takhalluso lana xoreeyo magaallada Tustur, magaaladaasoo ahayd xarunta boqortooyada reer Kisra.

Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi: sayidkii reer Banii Bakr ee ay aadka u aqbali jireen hadalkiisa.
Amarkii Khaliifka Cumar uu u soo diray Abii Musa ayaa waxaa ku jiray inuu Cumar amray Abii Muusaa inuu dagaalka uu u kaxeysto dagaalyahankii geesiga ahaa ee la oran jiray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, isla mar ahaantaana ahaa sayidkii reer Banii Bakr ee ay aadka u aqbali jireen hadalkiisa. Halkan, waxaan ka fahmaynaa qiimaha uu lahaa Majsa’ata Ibnu Thawr.

Saxaabigii Abii Musa Al-ashcariyyi wuxuu shaaca ka qaaday amarkii Cumar Binu Khaddaab, wuxuuna diyaariyay ciidankiisa, dhinaca bidix ee ciidankana wuxuu yeelay Majsa’ata Ibnu Thawr, dabadeedna wuxuu ciidankii ku daray ciidankii ka imaanaayay magaalada Basra, sidii ayeeyna si wadajir ah u dhaqaaqeen iyagoo jidka Alle u duulaya. Kama aynan suulin muslimiintii kuwii magaalooyin badan xoreenaya, tirtirayana meelihii ay gaallada ku jireen, halka hoggaamiyihii ciidanka Faaris ee Hurmuzaana hortooda cararaya jeer uu ka gaaray magaaladii Tustur, iskuna ilaaliyay dhufeysyadeeda.

Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay ahayd magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan.
Magaallada Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay ahayd magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan xagga quruxda, xagga cimilladana waxay ahayd tan ugu quruxda badan, sidoo kalena waxay ahayd meel aad ugu habboon xagga dhufeys-galka. Waxaa intaa dheer waxay magaaladu lahayd magac dheer oo leh taariikh qadiim ah, waxayna ku taallay meel taag ah oo qaabka ay u dhisan tahay u ekeyd qaab sida faras oo kale.

Waxaa magaallada waraabiya oo mara webiga yar ee lagu magacaabo ”Nahru Dujeyl”. Waxaa magaallada ay lahayd taallo-biyood, taalladaasoo uu dhisay boqorkii la oran jiray Saabuur, waxaa dhinaca taallada ka soo burqanayay biyaha webiga iyadoo ay marayaan waddooyinka mara dhulka hoostiisa.

Haantaas biyaha iyo waddooyinkaas dhulka hoostiisa mara ayaa waxay ka mid ahaayeen dhismaha kuwooda lala yaabo. Maxaa yeelay waxaa lagu dhisay dhagaxyo waaweyn, waxaana lagu taagay tiirar bir ah oo aad u adag, dhinaca kalena dhulka waddooyinka hoose marana waxaa lagu goglay maar. Hareeraha magaallada Tustur waxaa ahaaday derbi aad u weyn aadna u dheer, kaasoo hareereeya magaallada.

Culumada mu’arrikhiinta waxay yiraahdaan, derbigan wuxuu ahaa derbigii ugu horeeyay uguna weyna ee laga dul dhiso dunida dusheeda.

Intaa dabadeed wuxuu Hurmuzaan hareeraha derbigaas ka qoday god dhufeys ah, kaasoo ay adag tahay in laga soo tallaabo, dhinaca kale wuxuu godkaas ka buuxiyay ciidanka Faaris kuwooda xulka ah. Haddaba, muslimiinta waxaa ku soo food lahaaday mushkilad cusub, waayo waxay yimaadeen meel aynan awoodi karin inay gudbaan.

Ciidamadii muslimiintii waxay fadhiyeen hareeraha derbiga Tustur, iyagoo halkaas fadhiyay muddo dhan 18 billood oo aynan awoodin inay godkaas ka gudbaan. Muddadaas intaas le’eg waxay ciidamada muslimiinta la galeen ciidamada Furus 80 iska horimaadyo ama dagaallo.

Dagaal kastana oo ka mid ah dagaalladaasna waxay ku billaabanayeen qaab isu-soo bax, iyadoo ay isu beddeli jireen markii danbena dagaal qadhaadh oo weliba lagu hoobto. Haddaba, Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi ayaa wuxuu goobtii dagaalka ku soo bandhigay wacdarro la yaab leh, taasoo ka yaabisay cadowyadii iyo asxaabtii hal waqti. Waxaa u suurto gashay Majsa’ata inuu laayo boqol nin oo ka mid ah halyeeyadii fardoollayda ahaa ee reer Furus, magaciisana wuxuu noqday mid cabsi ku rida safafka gaallada Furus, halka sharaf iyo awood ay u kordhinaysay muslimiinta.

Saxaabo fara badan oo aanan markii hore aqoonin Majsa’ata ayaa gadaal danbe ka garawsaday sababta uu amiiral mu’miniinka ugu dadaalay inuu halyeeygan geesiga ah ka mid noqdo ciidamada muslimiinta. Dagaalkii ugu danbeeyay ee ka mid ahaa dagaalladii 80-ka gaarayay ayaa waxay muslimiintii weerareen ciidamadii cadoowga weerar geesinimo leh, nimankii gaallada ahaa ee reer Furus ahaana waxay ka carareen kaabadihii ka dhisnaa godka korkiisa, waxayna ku dhuunteen magaallada Madiina iyagoo isku soo xiray iriddadii dhufeyska ahayd.

Muslimiintii, waxay galeen khatar hor leh.

Sabarkii dheeraa ka dib, waxay muslimiintii markale u gudbeen xaalad ka xun tii ay markii hore ku sugnaayeen. Gaalladii reer Furus waxay billaabeen inay leebabkoodii sida roob oo kale uga dhigaan muslimiinta, iyagoo ka soo ganayay dhismayaashii sare korkoodii ee ay ku jireen. Waxay kaloo billaabeen inay derbiyada korkooda ka soo laalaadiyaan silsilado dab ah, silsilad kastana afkeeda waxay wadatay kalbado holcaysa, kuleyl badni awgeed. Haddii mid ka mid ah muslimiinta isku dayo inuu soo koro derbiga amaba uu u dhowaado, gaalladii waxay ku daban jireen kalbaddii sidiina ayeey ku soo jiidan jireen, markaas jirkii ayaa guban jiray, hilibkiisana wuu kala daadaadan jiray sidaasna ayuu ku dhimman jiray.

Waa xaalad aad u qadhaadh.
Waa xaalad aad u qadhaadh. Muslimiintii waxaa ku badatay dhibaatadii, sidii lagu yiqiinnayba waxay billaabeen inay Ilaah baryaan, iyagoo si qushuuc leh isugu dulloonaya Rabbigooda sharafta badna si uu uga qaado dhibaatadan, isla markaasna uga gargaaro cadoowgooda gaallada. Goor uu Abuu Musa Al-ashcariyyi uu ee-eegayo derbigii weynaa ee Tustur, isla mar ahaantaana ka quustay in laga gudbo derbiga, ayaa waxaa hortiisa ku dhacay leeb laga soo tuuray dhinaca derbiga. Wuu eegay, wuxuuna arkay inay wadato warqad ku qoran: “annigu waan idinku kalsoonaaday haddaad tihiin jamaacada muslimiinta, waxaana idin weydiisanayaa amaan iyo nabadgelyo anniga iyo naftayda iyo ehelkayga iyo ciddii i raacdaba, annigana dhinaceeyga waxaa ballan ah inaan idin tusin doono meel qarsoodi ah oo aad uga baxdaan meeshan magaallada Madiina”.

Abuu Muusa wuxuu ninkii u qoray warqad xambaarsanayd inuu amaan iyo nabadgelyo siinayo ninkii, wuxuuna warqaddii ay ku qornayd fariintaas kula xiray leeb dabadeedna ninkii ayuu u tuuray. Ninkii wuxuu ku kalsoonaaday nabadgelyada iyo amaanka muslimiinta iyagoo lagu yiqiinnay tusaalahaas wanaagsan sida ballanta oo laga run sheego, ballanta oo la oofiyo.

Ninkii wuxuu u soo dusay muslimiintii, isagoo ku gabbanaya mugdiga habeenka. Markii uu u yimid Abuu Muusa waxa uu u sheegay waxa uu yahay dhab ahaan, wuxuuna yiri: “innagu waxaan ka mid nahay dadka magaalladan deggan madaxdeeda, ninka la yiraahdo Hurmuzaan (hoggaamiyaha ciidamada Furus) wuxuu laayey walaalkaygii iga weynaa, hantidiisii iyo reerkiisana wuu dhacay. Annigana wuxuu ii hayaa cadaawad iyo xummaan oo wuxuu doonayaa inuu i dilo. Caddaaladiina ayaan dulmigiisa ka door biday, ballan oofintiina ayaan ka door biday ballan ka-bixiisa, waxaana go’aan ku gaaray inaan idin tuso meel qarsoodi ah oo aad uga baxdaan Tustur, sidaa darteed waxaad i siisaa nin ku tilmaaman dhiiranaan iyo maskax furnaan, dhinaca kalena yaqaana dabaasha si aan u tuso waddada”.

Abuu Muusa Al-ashcariyyi oo hoggaaminayay ciidamada muslimiinta ayaa wuxuu u yeeray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, ka dibna wuxuu sir ahaan ugu sheegay arrinkan isaga ah isagoo ku yiri: ”waxaad iigu kaalmaysaa nin ka mid ah tolkaaga, ninkaasoo leh go’aan adag iyo caqli hufan, isla markaasna yaqaana dabaasha”. Majsa’ta ayaa durbadiiba yiri: “ninkaas waxaad ka dhigtaa anniga amiiroow”.

Abuu Muusa ayaa wuxuu ku yiri, haddaaba sidaa doontay ku soco barakada Ilaahay, intaa dabadeed wuxuu u dardaarmay inuu xifdiyo waddada, sidoo kalena u fiirsado iridka halka uu ku yaallo, iyo inuu soo xaddido meesha uu joogo Hurmuzaani, inuu sidoo kale soo hubsado shakhsiga Hurmuzaan, dhinaca kalena uusan wax ficil ah qaadin aan ka ahayn howshii loo diray.

Majsa’ata ayaa dhaqaaqay goor habeen ah, isagoo ku gabbanaya gudcurka iyo mugdiga habeenka isagoo la socda ninkii faarisiga ahaa. Way socdeen ilaa ay ka soo galaan meel nafaq ah (waddo marta dhulka hoostiisa), kaasoo isku xira webiga iyo magaallada. Nafaqaas ama godkaas wuxuu mararka qaarkood noqonayay mid waasic ah oo waxaa suurta galeysay in socod looga gudbo, halka marka kale uu ciriiri noqonayay jeer ay sababto inuu dabaasho.

Waddada nafaqa wuxuu ahaa mid qal-qalooca oo kala bax-baxa, mararka qaarkoodna wuxuu noqonayay mid toosan. Sidaas ayeey ku jireen ilaa ay markii danbe ka soo gaareen meeshii looga baxayay magaalada. Ninkii Faarisiga ahaa ayaa wuxuu Majsa’ata tusiyay Hurmuzaan.

Majsa’ata wuxuu yiri, waxaan isha saaray hoggaamiyhii ciidamada Furus ee Humrmuzaan, iyo goobtii dhufeyska u ahayd. Kolkii uu Majsa’ata arkay Hurmuzaan ayaa wuxuu damcay inuu leeb ku gano dhuuntiisa, hase ahaatee durbadiiba wuxuu xasuustay dardaarankii uu siiyay Abuu Muusa Al-ashcarriyyi ee ahayd inuusan wax ficil ah qaadin. Majsa’ata wuxuu xakameeyay naftiisa, wuxuuna ku noqday halkii uu markii hore ka yimid intaan la gaarin fajarkii.

Abuu Muusaa Al-ashcarriyyi Ilaah ha ka raalli noqdee, wuxuu diyaariyay ciidan gaarayay ilaa 300 qof, kuwaasoo ka mid ah ciidamada muslimiinta kuwooda ugu geesisan, uguna adkeysi badan, dhinaca kalena ugu adkeysiga badan xagga dabaasha. Ciidankaas wuxuu amiir uga dhigay Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, wuuna sagootiyay oo u dardaarmay. Wuxuu ciidamada muslimiinta astaan uga dhigay oraahda takbiirta (allahu akbar), taasoo calaamad u ah goorta la galayo magaallada.

Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada.
Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada, ayaa wuxuu ciidankii faray inay iska fududeeyaan dharka ay qabaan, si aynan biyaha u cusleynin dharka. Dhinaca kale, wuxuu uga digay inay soo qaataan waxaan ka ahayn seefahooda, isagoo u dardaarmay inay seefaha ku adkeeyaan jidhkooda. Ciidamadii way dhaqaaqeen, way socdeen ilaa laga gaaray habeenka qaybtiisa hore (qiyaastii 10-ka habeenimo).

Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi iyo ciidankiisa geesiga ahaa waxay godka nafaqa ku jireen muddo ku dhow 2 saacadood, iyagoo socday waddada marta dhulka hoostiisa meeshaasoo aad khatar u ahayd. Kahtartaasina haddaan arki doonnaa. Markay yimaadeen meeshii looga baxayay godka nafaqa ayaa wuxuu Majsa’ata ogaaday in nafaqii uu liqay labo boqol iyo labaatan nin oo ka mid ah ciidamadiisa, waxaana ciidamadii isugu soo haray oo keliya 80 nin. Gumadihii Majsa’ata iyo asxaabtiisa maba aynan dhigin dhulkii magaallada jeer ay soo baxsadeen seefahoodii, kuna qamaameen ciidankii waardiyeenayay dhufeyska iyagoo seefahoodii ku laayey ciidankaas.

Intaa dabadeed, waxay ku soo boodeen albaabadii wayna fureen iyagoo ku hutaafayay ALLAHU AKBAR. Takbiirtooda (allahu akbartoodii) iyo takbiirta ciidankii gudaha ku jiray ayaa wada kulantay, markaasna waxay muslimiintii gudaha ku jiray soo aadeen dhinacii magaallada, waxayna ahayd xilli waaberi ah. Ciidamadii muslimiintii iyo cadoowgii gaallada ayaa madaxa isla galay, waxayna is dhaafsadeen dagaal aad loogu hoobtay, taasoo ay yar tahay in lagu arko taariikhdii duulimaadyada marka laga eego xagga dhibaatada, cabsida iyo tirada dhimashadaba.

Goor uu dagaalku socdo ayaa wuxuu Majsa’ata arkay hoggaamiyihii Hurmuzaan. Isla markiiba, wuxuu soo aadey dhinaciisa, hase ahaatee waxaa ka dhex galay dadkii dagaalamayay oo ka qariyay ninkii uu eeganayay. Wax yar ka dib, ayuu haddana arkay, dabadeedna wuxuu u cararay xaggiisa isagoo la soo baxay seeftiisa. Halkan, wuxuu Majsa’ata kala kulmi doonaa dhibaato, maxaa yeelay sidaan hore ugu soo aragnayba Majsa’ata iyo ciidamadiisuba ma aynan wadan cambuur bireedka dagaalka, taasoo u diidday godkii biyaha ee ay soo mareen.

Majsa’ata iyo Hurmuzaan waxay iskula boodeen seefahoodii, mid kastana midka kale wuxuu ku dhuftay darbad xoog leh. Laakiin nasiib darro, Majsa’ata oo aanan qabin cambuur bireedka way haleeshay darbadii seefta, halka Hurmuzaan ay ka difaacday cambuur bireedkiisa. Geesigii halyeeyga ahaa ee Majsa’ata wuxuu si sara joog ahaan ugu dhacay goobtii dagaalka, isagoo ishiisu ay ku qabowsatay wixii uu Ilaah gacantiisa ku xaqiijiyay oo guul ah. Ciidamadii muslimiintii waxay sii wadeen dagaalka jeer uu Ilaah ka siiyo gaallada guusha, ayna gacanta ku dhigaan hoggaamiyihii ciidamada Furus ee Hurmuzaan.

Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina.
Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina, iyagoo Khaliifka Cumar Binu Khaddaab ugu bishaaraynaya guusha furashada ee uu Ilaah ku mannaystay, isla mar ahaantaana ayna wadaan hoggaamiyihii ciidanka Furus ee Hurmuzaan. Muslimiintii bishaaraynaysay waxay Khaliifka Cumar uga tacsiyeeyeen geeridii ku timid geesigii halyeeyga ahaa ee Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi. Ilaah waxaan ka baryaynaa inuu uga abaalmariyo guulihii uu Islaamka u soo hoyay xasanaad iyo ajar fara badan, dhinaca kalena uu ummadda Islaamka maanta ku karaameeyo in la helo boqolaal la mid ah halyeeyga Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi aamiin.

###

ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email: siciid_32@hotmail.com

SACIID BINU CAAMIR AL-JUMAXI

“SACIID BINU CAAMIR WAA NIN AAKHIRADA KA DOORTAY ADDUUNYADA, WUXUUNA ALLE IYO RASUULKIISA KA DOORTAY WIXII IYAGA KA SOO HARAY”

(10)

SACIID OO AAN ISLAAMIN:

Wiilkii dhalinyarada ahaa ee la oran jiray Saciid Binu Caamir Al-Jumaxi wuxuu ka mid ahaa kumanaankii kun ee yimid degmada Tanciim ee ku taallay agagaarka magaalada Makka, si ay u ajiibaan yeeristii ay u yeereen madaxdii Qureysh, iyo weliba si ay u daawadaan toogashadii ama dilkii saxaabiga la yiraahdo Khubeyb Binu Caddiyyi (rc), oo ka mid ahaa asxaabtii Nebi Muxammad (scw) ka dib markii gaaladii qureysh ay ku guuleysteen inay soo qabtaan/qafaashaan Khubeyb.

Saciid Binu Caamir Al-Jumaxi Ilaah ka raalli noqdee waxay u suurto galisay dhalinyaranimadiisii inuu arko kii ay qafaasheen gaaladii Qureysh (waa Khubeyb’e) isagoo weliba gacmaha iyo lugaha ka xir-xiran, iyadoo weliba dumarkii, caruurtii iyo odayaashiina ay u fafakanayaan oo u baxsanayaan si ay uga aar-goostaan Khubeyb dadkoodii lagaga laayey dagaalkii Badr.

Dadkii faraha badnaa markii ay isugu yimaadeen goobtii lagu tooganayay Khubeyb Binu Caddiyyi ayaa Saciid Binu Caamir Al-Jumaxi u diyaargaroobay sidii uu arki lahaa Khubeyb, markaas iyada ahna Khubeyb loo wado tiirka toogashada. Saciid wuxuu Khubeyb ka maqlay hadal uu si hoos ahaan ugu yiri gaaladii tooganaysay, hadalkaasina wuxuu ahaa: “haddaad doontaan ii oggolaada si aan u tukado labo rakcadood kahor intaydan i dilin”. Waa loo ogolaaday.

Saciid ayaa wuxuu eegay salaaddii Khubeyb, isagoo u jeestay kacbada si uu u tukado labo rakcadood. Saciid oo aad u jeclaystay salaadihii Khubeyb ayaa wuxuu yiri: “alla yaa ka qurux badnaa, alla yaa ka dhammeystir badnaa labadaasi rakcadood” Khubeyb Binu Caddiyyi kolkuu salaaddii dhammeeyay ayaa wuxuu gaaladii ku yiri: “wallaahi haddaanan ka cabsanaynin inaad u qaadataan inaan salaadda u dheereeyay cabsida aan ka cabsanayo geeri awgeed, waxaan dheereen lahaa salaadda”.

Saciid Binu Caamir wuxuu joogay dilkii Khubeyb iyo sidii sida aan naxariista laheyn jirkiisa loo googooyay, markaasna gaalada ay Khubeyb ku leeyihiin: “ma jeceshahay in silican oo kale lagu sameeyo Muxammad, adigana markaas aad nabad gesho”, uuna lahaa Khubeyb isagoo dhiig baxaya hadalkan: “wallaahi ma jecli inaan noqdo qof nabad qaba, Nebi Muxammadna ay muddo qodax”. Dadkii yimid goobtii toogashada ee gaalada ahaa ayaa si kor ahaan u dhawaaqayay, iyagoo lahaa: “dila.., dila..”

Saciid Binu Cumar wuxuu si naxariis ay ku jirto u eegey Khubeyb oo markaas indhihiisa kor ugu qaadaya xagga cirka, isagoo habaaraya gaaladii sidan u silcisay, wuxuuna lahaa: “Ilaahoow dhammaantood ciribtir, mid-midna u laay oo cid iyaga ka mid ahi ha ka tegin”. Wax yar dabadeedna wuu naf baxay oo wuu dhintay, iyadoo uusan qof tirin kara dhaawacyadii soo gaarey Khubeyb uusan jirin.

SACIID OO SAAMEYSAY DILKII KHUBEYB:

Gaaladii Qureysh waxay u soo laabteen guryahoodii, wayna iska iloobeen dilkii iyo toogashadii soo gaarey Khubeyb. Hase ahaatee Saciid Binu Caamir dhalinyarana ahaa (xilligaas aan qaangaarin) marnaba xiskiisa kama maqnaanin wixii Khubeyb soo gaaray maalintaas. Wuxuu ku arki jiray hurddada (riyada) hadduu seexdo, dhinaca kalena wuu ka fekeri jiray hadduu soo jeedo. Waxaa hortiisa iman jiray isagoo Khubeyb tukanaya tiirka hortiisa labadii rakcadood ee xasilloonida iyo degganaanshaha wadatey, wuxuuna maqlayay hadalkiisii dabancsanaa ee uu ku habaarayay gaaladii Qureysh. Saciid wuxuu markasta ka cabsan jiray in kuwii laayey Khubeyb ay xagga cirka kaga timaaddo ciqaab weyn, amaba lagaga soo rido xagga cirka dhagax weyn. Xilligaas iyada ahayd Saciid ma uusan islaamin.

Allaha u naxariistee Khubeyb wuxuu Saciid baray wax uusan aqoonin hadda ka hor. Wuxuu baray in nolosha dhabta ahi ay tahay caqiido iyo jihaad lagu gaaro waddada caqiidada ilaa ay geerida ka timaaddo. Sidoo kale wuxuu Khubeyb baray Saciid in iimaanka xeesha dheer uu sameeyo falal iyo mucjisooyin la yaab leh. Wuxuu baray arrin kale, oo ah in Nebiga (scw) ay jecel yihiin asxaabtiisa uu yahay Nebi laga taageersan yahay xagga samada.

ISLAAMIDDII SACIID BINU CAAMIR AL-JUMAXI:

Markey arrintu halkaas mareyso wuxuu Ilaah (sw) u waasiciyay laabta Saciid Islaamka. Maalin maalmaha ka mid ah ayaa wuxuu Saciid ka dhex istaagey dad aad u fara badan dhexdooda, isagoo dadkii ogeysiiyay inuu barri ka yahay denbiyadii ay sameeyeen gaaladii qureysh, dhinaca kalena uu ka baxay cibaadadii asnaamta iyo in uu soo galay diinta Islaamka. Saciid Binu Caamir wuxuu u haajiray magaalada Madiina, isagoo wixii intaa ka danbeeyay laasimay la joogista Rasuulka (scw), wuxuuna isagoo Rasuulka (scw) la socda ka qayb galay duulimaadkii Kheybar iyo wixii ka danbeeyay.

Markii Nebiga (scw) la oofsaday oo uu dhintay, Saciid Binu Caamir waxa uu noqday sida seef galka ka baxday oo ay adeegsadaan labada khulafo ee Abuubakar iyo Cumar (rc). Saciid wuxuu noqday tusaale laga shidaal qaato, sida isagoo looga tusaale qaato mu’minkii adduunyadiisa aakhiro ku iibsaday, wuxuuna raalli ahaanshaha iyo abaal-marka Eebbe (sw) ka doortay dhammaan wixii ay naftu jeclayd oo shahawaad ah.

ASXAABTA SI GOONNI AH AYEEY U QADDARIN JIREEN SACIID:

Dhammaan asxaabta Nebiga (scw) waxay ogaayeen cabsida iyo iimaanka xeesha dheer ee Saciid, sidaa darteed si aad ah ayeey u qaddarin jireen markasta Saciid. Tusaale haddaan u soo qaadanno, Abuubakar iyo Cumar labadooduba Ilaah ha ka raalli noqdee, waxay ogaayeen inuu Saciid ku sifoobay astaamaha runta iyo cabsida Alle, markastana waxay maqli jireen nasteexada iyo waanada uu u soo jeediyo iyaga.

Maalin maalamaha ka mid ah ayaa waxaa Cumar Binu Khaddaab u soo galay Saciid Binu Caamir, waxayna ahayd xilligii billowga khilaafada Cumar. Saciid wuxuu Cumar ku yiri: “Cumaroow waxaan kuu dardaarmayaa inaad Alle uga cabsatid dadka, dadkana aadan Alle uga cabsan, inuusan is-khilaafin ficilkaaga iyo hadalkaaga, hadalka waxaa ugu kheyr badan kan ficilka rumeeyo.. Cumaroow indhaha ku hay muslimiinta uu Alle madaxda kaaga dhigay, kooda dhow iyo kooda fogba, waxaad iyaga la jeclaataa waxaad naftaada iyo reerkaaga la jeceshahay, waxaad iyaga la necbaataa waxa aad naftaada iyo reerkaaga la necebtahay, xaqa gaarsiintiisa waxaad u jirsataa buur kasta, Ilaahna cidna ha uga cabsan”.

Cumar baa wuxuu Saciid ku yiri: “Saciidoow yaa awoodi kara”. Saciid ayaa wuxuu yiri: “waxaa awoodi kara nin adigoo kale ah oo uu Alle u dhiibay umuurta ummadda Nebi Muxammad (scw). Intaas ka dib, wuxuu Cumar Binu Khaddaab ugu yeeray Saciid inuu maamulkiisa wax uga dhiibo, wuxuuna yiri: “Saciidoow waxaan kuu dhiibaynaa maamulka gobolka Ximsa”. Saciid ayaa u celiyay: “Ilaah baan kugu dhaariyaye inaadan i fidnayn”. Cumar ayaa carooday, wuxuuna yiri: “intaad mas’uuliyaddan qoorteeda saarteen ayaa ka dib iigaga cararaysaan!!, wallaahi ku dhaafi maayo”.

SACIID OO KA MID NOQDAY GUDDOOMIYE-GOBOLEEDYADA DOWLADDA CUMAR:

Wixii intaa ka danbeeyay Saciid Binu Caamir waxaa madax looga dhigay magaalada Ximsa. Cumar ayaa wuxuu Saciid ku yiri: “miyaanan musha-haro kuu qoraynin”. Saciid ayaa ugu jawaabay: “maxaan ku sameenayaa amiirkii mu’miniintoow, maxaa yeelay waxaa iga badan lacagta aan ka qaato baytul-maalka”. Sidiina ayuu Saciid ugu safray magaalada Ximsa.

WAANA AMIIR, WAANA FAQIIR!:

Muddo yar markay ka soo wareegatay muddadii uu Saciid xilka qabtay, ayaa waxaa amiirkii mu’miniintii ee Cumar Binu Khaddaab uga soo wafdiyay magaalada Ximsa wafdi, kuwaasoo ka mid ah kuwo uu Cumar ku kalsoonaa. Cumar Binu Khaddaab wuxuu wafdigiii ka codsaday inay u soo gudbiyaan liiska fuqurada ee deggan magaalada Ximsa.

Wafdigii waxay Cumar u gudbiyeen liiskii ay ku qornaayeen fuqurada/masaakiinta reer Ximsa. Dadkii masaakiinta ahaa waxaaba ku jira Saciid Binu Caamir Al-Jumaxi oo ah duqa magaalada Ximsa.

Cumar ayaa wafdigii weydiiyay cidda uu yahay Saciid Binu Caamir, waxayna ugu jawaabeen: “waa amiirkeena!”. Cumar ayaa markale wuxuu weydiiyay su’aashan: “amiirkiinu ma faqiir baa?!”. Waxay ku jawaabeen: “haa”, waxayna intaa raaciyeen in ay soo marto maalmo fara badan, iyadoo aan gurigiisa dab laga shidin!. Cumar ayaa aad uga fajacay arrintaasi, wuuna ooyay jeer ay ilmadii ka da’aysay ay ka qoysay garkiisa. Cumar wuxuu wafdigii u dhiibay lacag gaaraysa 1000 diinaar, wuxuuna lacagtii ku riday kiish, isagoo wafdigii ku yiri: “marka hore igu salaama Saciid, waxaadna ku tiraahdaan amiirkii mu’miniintii ayaa lacagtan kuu soo dhiibay si aad ugu kaalmeysato danahaaga khaaska ah”.

REERO ADDUUNYO MA AHAYN:

Wafdigii waxay yimaadeen magaaladii Ximsa, waxayna u tageen Saciid, iyagoo ku wareejiyeen kiishkii ay ku jirtay lacagta. Saciid markuu arkay lacagtii wuxuu bilaabay inuu iska fogeeyo, isagoo oranayay: “Innaa Lillaahi Wa innaa Ileyhi Raajicuun, sida inay musiibo ku dhacday oo kale.

Afadii Saciid ayaa soo boodday kolkay maqashay Saciid, waxayna ku tiri: “maxaa kugu dhacay Saciid?!, ma amiirkii mu’miniintii ayaa dhintay?!”. Saciid ayaa ugu jawaabay: “maya ee waxaa dhacay wax taa ka weyn”. Waxay tiri: “ma muslimiintii ayaa dhibaato ku dhacday?!. Wuxuu yiri: “maya ee wax ka weyn taas ayaa dhacday”. Waxay tiri: “maxaa taas ka weyn?!”. Saciid ayaa yiri: “adduunyadii ayaa ii soo gashay, si ay u fasahaadiso aakhiradeyda, fidnadiina waxay degtay gurigayaga”. Xaaskii Saciid iyadoo aanan fahmin hadalka Saciid ayaa waxay iska tiri: “isaga takhallus haddaba”. Saciid ayaa weydiiyay afadiisa su’aashan: “arrintan ma igu kaalmaynaysaa?”, waxayna ku jawaabtay: “haa”.

Saciid wuxuu qaaday lacagtii oo dhan (kunkii diinaar ee uu Cumar u soo diray), dabadeedna wuxuu u qaybiyay masaakiinta muslimiinta. Run ahaantiina lacagtaasi aad ayuu ugu baahnaa isaga, maxaa yeelay ma haysan wakhtigaas arad iyo cunto ku filan, hase ahaatee wuxuu naftiisa ka doorbiday inuu daboolo baahida fuqurada muslimiinta iyo inuu iyaga la jeclaado waxa uu naftiisa la jecelyahay, si uu ugu sifoobo aayaddii qur’aanka ahayd ee ka hadlaysay arrintan.

MID KA MID AH TUSAALOOYINKA CADDAALADDA CUMAR:

Wakhti badan kama soo wareegan, jeer uu Cumar Binu Khaddaab ku yimaado kormeer magaalada Ximsa, isagoo doonaya inuu wax ka ogaado xaaladda ay ku sugan yihiin reer Ximsa. (Arrintan waxay tusaale cad ka bixinaysaa caddaaladda Cumar iyo sidii uusan u kala saari jirin madaxda iyo shacabka, waxaana xaqiiqo ah in tusaalahani dunida maanta aan lagu arag, laga soo bilaabo madaxda iyo dowladaha dunida Islaamka, ku xiji kuwa iyaga sheegta caddaaladda iyo sinnaanta waa reer galbeedka’e.).

Markii uu yimid magaalada Ximsa oo markii hore la oran jiray: “Al-Kuweyfa” ayaa sidii caadada u ahaydba wuxuu salaamay reer Ximsa, isagoo su’aallo ka weydiiyay umuurta amiirkooda Saciid Binu Caamir oo ahaa amiirka magaalada.

AFAR QODOB OO LAGU SOO EEDEEYAY SACIID:

Dadkii waxay amiirkooda ku soo eedeeyeen afar qodob oo ka mid ah falalka uu sameeyo Saciid, taasoo midba midda kale ka daran tahay. Cumar wuxuu isugu yeeray dadkii iyo amiirkooda, wuxuuna Alle ka baryay inuusan hoojin malihii wanaagsanaa ee uu u hayey Saciid, maxaa yeelay si aan xad lahayn ayuu ugu kalsoonaa Saciid. Cumar ayaa dadkii weydiiyay waxa ay ku eedeenayaan amiirkooda, waxayna ku jawaabeen sidatan:

“Nooma soo baxo ilaa ay maalintu in badan ka tagto”. Cumar ayaa wuxuu Saciid ku yiri: “maxaad ka leedahay arrinkan?. Saciid xooggaa ayuu aamusnaa, markaasuu wuxuu yiri: “ma aanan jeclayn inaan sheego sababta keentay arrintan, haddase waa lama huraan. Anniga ma lihi adeege ama khaadim, sidaa darteed subax kasta waxaan qasaa cajiinta, muddo yar ayaan u kaadiyaa oo sugaa, ka dib markuu khamiiro ayaan dubaa, dabadeedna waan weeseestaa, markaasna ayaan dadka u soo baxaa”.

Cumar ayaa dadkii weydiiyay waxa kale oo ay ku eedeenayaan Saciid. Waxay yiraahdeen: “habeenkii cidna uma jawaabo”. Cumar ayaa Saciid ku yiri: “maxaad ka leedahay hadalkaas?”. Saciid wuxuu yiri, tanna ma aanan jeclayn inaan sheego, balse sababta aanan u soo bixin habeenkii ayaa ah, iyadoo aan maalintii siiyay iyaga (dadka), habeenkiina aan Ilaahay siiyay.

Mar kale ayuu Cumar dadkii weydiiyay: “maxaad kalood ka sheeganaysaan”. Waxay yiraahdeen: “bishii maalin ayuusan noo soo bixin”. Cumar ayaa Saciid weydiiyay sababta, wuxuuna Saciid ugu jawaabay: “ma lihi adeege amiirkii mu’miniintoow, dharna waxaan ka leeyahay lebiska aan qabo, sidaa darteed bishiiba hal jeer ayaan dhaqaa, waana sugaa ilaa inta uu ka qalalo, markaas ka dibna ayaan u soo baxaa”.

Cumar ayaa dadkii ku yiri: “maxaad kalood ka sheeganaysaan?”. Waxay yiraahdeen: “mararka qaarkood ayuu miyir beelaa”. Saciid ayaa wuxuu yiri: “waxaan goob joog ahaa dilkii Khubeyb Binu Caddiyyi annigoo mushrik (gaal) ah. Waxaan arkay qureysh oo googooneysa jirkii Khubeyb, waxayna ku oranayeen markaas: “ma jeceshahay inaad nabad gasho, oo Nebi Muxammad (scw) joogo booskaaga”, wuxuuna ku jawaabayay:”wallaahi ma jecli inaan reerkayga dhexdooda aan ku nabad qabo, Nebi Muxammad-na ay muddo qodax”, anniguna markaan taas xasuusto dhacdadii maalintaas iyo sidii aanan ugu gaargaarin ayaa waxaan maleeyaa inuusan Alle (sw) ii denbi dhaafaynin, markaasna ayaan miyir beelaa”.

Cumar Binu Khaddaab (rc) si farxad leh ayuu ugu farxay natiijadii dacwada, wuxuuna yiri: “waxaa mahad iska leh Allihii aanan hoojin malahayga”, ka dibna wuxuu Saciid Binu Caamir u dhiibay 1000 diinar si uu umuurihiisa gaarka ah ugu kaalmaysto.

Afadii Saciid markii ay aragtay lacagtii, ayaa waxay tiri: “waxaa mahad iska leh Allihii khidmadaada nagu deeqay, ee waxaad noo soo iibisaa wixii aan u baahnayn, noona soo ijaar adeege noo shaqeeya”. Saciid wuxuu afadiisii ku yiri: “ma doonaysaa wax taas kaaga kheyr badan”. Waxay tiri: “waa maxay”. Wuxuu yiri: “waxaan u dhiibanaynaa cid aan ka soo ceshan doonno goor aan aad ugu baahannahay”. Waxay tiri: “waa kuma kaas”. Saciid wuxuu yiri: “waxaan amaahinaynaa Alle amaah wanaagsan”. Waxay tiri: “waa runtaa, Ilaahna kheyr ha kaaga abaaliyo”.

Fadhigii uu Saciid fadhiyay kamaba dhaqaaqin, jeer uu lacagtii oo dhan ku guray kiishash ama qariirado, wuxuuna ku yiri mid ka mid ah ehelkiisa isagoo lacagtii u qaybinayya masaakiinta: “lacagtan waxaad u geysaa reerkii agoonta ahaa.., lacagtanna waxaad u geysaa islaantii garoobta ahayd.., lacagtanna waxaad u geysaa masaakiintii ina hebel ahaa…

Ilaah ha ka raalli noqdee Saciid Binu Caamir Al-Jumaxi wuxuu ka mid ahaa dadka naftooda ka doorbida walaalahooda kale, haba ugu baahi badnaato naftiisa sheygaas. Ilaah waxaan ka baryaynaa inuu u naxariisto Saciid Binu Caamir, innagana ina siiyo tusaalihiisii deeqsinimo, cabsi iyo caddaaladeedba. aamiin.

###

ceerigaabo.wordpress.com
siciid c/raxmaan cali
Email: siciid_32@hotmail.com
maxamed c/xirsi xas
mubaarik_101@hotmail.com

Gabaygan waxa tiriyey Maxamed Xirsi Guuleed 2008-05-13. Waa farriin ku socota umadda Soomaaliyeed guud ahaan, gaar ahaan aqoonyahanka iyo siyaasiyiinta faraha kula jira xal u raadinta mushkiladda umadda iyo xoraynteeda. Magacaabidda hoggaamiyihii maxkamadihii islaamiga Sheekh Shariif Sheekh Axmed, kama dhigayso gabayga mid isaga gaar ugu socda laakiin waa tilmaan cad in Sheekh Shariif ugu horreeyo dadka la hoga tusaalaynayo. Farriintani waxa ay xambaarsantahay sawirka dhabta ah ee mushkiladda umadda iyo mawqifka saxda ah ee ay tahay in laga qaato dabaylaha siyaasadeed ee hadda dhacaya. Maxaa ka soo bixi kara shir la nooc ah kan hadda Jabuuti laga wad-wado???.

Wuxu yidhi:

Damacyada is maandhaafsan iyo danahan kooraysan
Damaqiyo xanuunkaan qabiyo diifta igu taalla
Kala daadsanaantayda iyo duullanka i saaran
Dunidaysu kay kaashatiyo kala dayowgayga
Dabinnada la ii qoolay iyo dalaq ku hayntayda
Dawakhaadda iga muuqatiyo daaladhiciddayda
Dalanbaabi socodkayga iyo dib u hayaankayga
Halkii laygu soo dilay haddeer, samo ka doonkayga
Didmo orodka xiiqayga iyo daw ka lumiddayda
Waxan doonayoo ii dhaw iyo diirad li´idayda
Demanaanta qoomkayga iyo cadow dadaalkiisa
Dublamaasi beenaadka iyo daacadnimadayda
Shirar aan dawaba keenahayn daba wareegayga
Waa waxan la daandaansanee diirku ii gubane
Dibnahaygu waxay leeyihiin duhur cad eedaane
Dareenkay ayaan sheegayaa, diidmadaan qabo´e
Waxba yaan la ii dudin runbaan daah ka furayaaye

Doodyahan Shariifow adaan kuu danleeyahay
Docdaadaan walaaloow ka baqay daad ka soo gala´eh
Ninkii maalmo lagu diirsadee lagu degoow heedhe
Ninkii shacabku wada doonayee, daba socdoow heedhe
Waayadan dareenbaa na galay diilalyiyo ciile
Iyadoo dalkaagii dhammaan cadow ka doobyaayo
Iyadoo nin doorkii hurdada lagu duqaynaayo
Iyadoo ducaaddii sidii duunyo loo qalayo
Sideebaad u doonyeysataa damalka hoostiisa?

Adoo dawlad iyo xooglahaa nimankii kuu diiday
Ma haddood daciif tahay ayey darajo kuu quudhi?
Miyaad dagantay sawtaad ogayd dakharka kii geystay?
Sideed ugu dacwootaa kuwii dooxatada keenay?
Boqolkaa dirays ee nin qudhi tolay dawaarkooda
Ee adiga kuu kala duwani waa dun waaxida eh
Waa duul iskala qaybiyoo dani midaysaaye
Waa kii qorshaha soo dejiyo kii debberay maalka
Iyo kii laguu soo diree, koray dabbaabaadka
Iyo kii dawada siinayee dhab u daryeelaayey

Waa niman waxay doonayaan sii dersoo garane
Nabadda ay haddeer kaa dalbeen, daacad haw qabine
Dib u gurasho iyo waa sidii xeelad dirireede
Daabkii masaartoo kalay kula damcaayaane
Marka hore distoorkay ku odhan daaya waa sahale
Marka xiga ducaadday ku odhan daadi waa badowe
Marka xiga nindoorkay ku odhan dayri waa halise
Marka xiga dilkiisay ku fari kii u sii darane
Dembigey faleenbay haddana kaaga dhigi dawwe
Dabadeed aday kugu dulleyn goob darxumo weyne

Doodyahan Shariifoow adaan kuu danleeyahaye
Walaaloow dagaalkani ka wayn dawlad iyo reere
Walaaloow dagaalkani ka wayn duullan Xabashaade
Walaaloow dagaalkani ka weyn dano Maraykaane
Walaaloow dagaalkani ka weyn dib u heshiisiine
Waa diinta nebigaaga iyo damac inaad laasho
Diirkaa madow inad nacdoo kii cad darajayso
Waxa dunida khayraad dhexyaal inad ka daaduunto
Dabadhoon inaad noqoto iyo loo dirsade liita
Ama inaad ilaahay dartii, diiddo amarkooda
Oo aad dil iyo weerar iyo filato duullaanba
Labadaas dariiqbaa ka furan degelkii Soomaale

Doodyahan Shariifoow adaan kuu danleeyahaye
Nabad doontayaa iyo colaad duub u xidhataaba
Kuma degayso xaajadu ciyaar doorkan maanta ahe
Waxay doorashadu saarantahay daw cidhiidhayahe
Dar-Allaan walaal kuu baryoo, ruux dun laad tahaye
Ka deg faraska aad saarantahay waa mid noo darane
Ka deg faraska aad saarantahay waa mid kuu darane
Ka deg oo kac oo orod midee, xoogga diriraaya!
Maxamed Xirsi Guuleed

siciid c/raxmaan cali
ceerigaabo.wordpress.com
Email:siciid_32@hotmail.com

Soonku luqad ahaan waa in wax laga reebtoonaado oo aan la sameyn. Sharciga Islaamkana soonku waa in laga af haysto cunto iyo cabbid iyo in laga reebtoonaado galmo (afooyinka oo xiriir galmo lala sameeyo) laga bilaabo waaberiga (fajarka salaada subax) ilaa ay qorraxdu ka dhacayso iyadoo lala imaanayo niyo qalbiga ah, oo ay tahay in laabta laga niyoodo fulinta awaamiirta Alle (S.W.) oo ah Soonka waajibka ah.

TACRIIF: Waa maxay soon?

Soonku luqad ahaan waa in wax laga reebtoonaado oo aan la sameyn. Sharciga Islaamkana soonku waa in laga af haysto cunto iyo cabbid iyo in laga reebtoonaado galmo (afooyinka oo xiriir galmo lala sameeyo) laga bilaabo waaberiga (fajarka salaada subax) ilaa ay qorraxdu ka dhacayso iyadoo lala imaanayo niyo qalbiga ah, oo ay tahay in laabta laga niyoodo fulinta awaamiirta Alle (S.W.) oo ah Soonka waajibka ah.

Soonka Islaamiga ah waa nafta oo laga xabisayo cunto iyo cabbid iyo waxyaalaha ay hawooto (shahawaat), iyo iyadoo laga goynayo wixii ay u caado yeelatay oo la hagaajiyo awoodeeda shahwada si loogu diyaariyo in ay dalabto liibaan waarta iyo ladnaan weyn, iyo barwaaqo ma guuraan ah, iyo in ay aqbasho waxa naftu ku daahiroobeyso oo lagu janno tago. Ujeeddadu waa in ay gaajada iyo oonkuba ay jebiyaan nafta hanqal taageeda iyo qooqeeda. Qofka sooman wuxuu xusuusanayaa xaaladaha ay ku suganyihiin dadka gaajeysan ee masaakiinta ah.

Soonku waa tiir ka mid ah tiirarka Islaamku ku taaganyahay [eeg Tiirarka Islaamka lifaaq # 1], qofkii diida in Soonku waajib yahay waa uu ku gaaloobayaa. Qofkii rumeysan in Soonku waajib yahay laakiin aan soomin wuxuu ku caasiyay Allihii abuurtay (S.W.). Soonka waxaa la waajibiyay sannadkii 2d ee Hijrada.

WAAJIBNIMADA SOONKA

Ilaahay (S.W.) wuxuu kitaabkiisa Kariimka ah ku yiri aayad micnaheedu ay sidaan tahay: “Kuwa rumeeyayow! Soon baa laydinku waajibiyay, sidii loogu waajibiyay kuwii idinka horreeyayba, si aad u noqotaan al-Muttaqiin (suubanayaasha).” Al Baqarah, aayadda 183d

Ilaahay (S.W.) wuxuu addoomadiisa ugu yeeray magac laysugu yeero kan ugu wanaagsan uguna qiimo badan oo ah KUWA RUMEEYAYOW! [Eeg Tiirarka Iimaanka Lifaaq # 2], waxaa laydinku waajibiyay in aad soontaan (bisha Ramadaan). Ilaahay (S.W.) waxaa kale oo uu noo caddeeyay in SOONKU aanu ahayn mid innaga nagu cusub balse ummadihii naga horeeyay ay soomi jireen. Garan meyno qaabka ay u soomi jireen, (waxa ay ka soomi jireen, maalmaha ay soomi jireen, tirada inta maalmood oo ay soomi jireen iwm.). Caqiiddadu waxaa weeye in aan ogaanno soonku in aanu ahayn mid ummadda Nabi Muxamad (S.C.W.) ku cusub.

TIIRARKA SOONKA

Soonku wuxuu ku ansaxayaa laba arrimood oo lagu tilmaamo in ay yihiin tiirarka soonka. Waxayna kala yihiin:

(1) NIYADDA: Qofka soomaya waa in uu niyoodo soonka waajibka ah habeennimada (inta ka horeysa waaberiga (fajarka salaadda subax). Qofku haddii uusan neyeysan soon uma jiro. Sida Nabigu (S.C.W.) ku sheegay xadiis saxiix ah oo ah:

Xafsa, Hooyadii Mu’miniinta (A.K.R) waxay tiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: “Qofka aan soonka (faralka ah) niyeysan intaan waagu baryin lagama aqbalo soon”. W.W. Alkhamsa ~ Shantii.

Sideedaba, niyaddu waxay kala soocdaa cibaadada iyo caadada. Arrin kasta oo cibaado ahna waa in ay niyaddu ka horreyso. Niyaddu waa arrin qalbiga kasoo go’da oo aan u baahnayn in afka lagaga dhawaaqo. Niyadda in afka lagaga dhawaaqaana waa bidco aan sharci ahayn. Niyeysiga soonka waxaa lagu gaar yeelay soonka faralka ah oo kaliya. Soonka sunnada ah uma baahna in habeenkii la neyeysto. Waxaana daliil u ah:

Caa’isha (A.K.R.) waxay tiri: Nabiga (S.C.W.) baa ii yimid maalin oo i weydiiyay: “Wax ma haysaa (la cuno)? Waxaannu niri: Maya. Wuxuu yiri: Marka waan soomanahay, “Dabeeto wuxuu noo yimid maalin kale markaasaan ku niri: Waxaa naloo keenay haddiyad ahaan timir bur cad leh. Wuxuu yiri: Bal i tus, waayo waxaan ku billowday maalinta soomanaan.” markaasuu cunay. W.W. Muslim. Nabiguna (S.C.W.) wuxuu arrintaas ku sameeyey soon sunne ah ee kuma samayn soon faral ah.

(2) In laga afhaysto oo laga joogo (reebtoonaado) dhamaan waxyaalaha soonka burriya [Eeg Waxyaalaha Soonka Burriya].

Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nebiga (S.C.W.) wuxuu yiri: “Qofkii aan ka harin been iyo dhaqanka la xiriira iyo wixii ceebaal ah, Allaah waxba kuma falayo oo dan kama leh in uu iska daayo cuntadiisa iyo cabbiddiisa (yacni dan kama leh soonkiisa)” W.W. Al-Bukhaari iyo Abuu Daa’uud. Werintaanna waa tii Abuu Daa’uud.

YAA LAGU LEEYAHAY SOOMIDDA BISHA RAMADAAN

Soomidda Bisha Ramadaan waxaa lagu leeyahay, oo ay waajib ku tahay in uu soomo ama ay soonto qof kasta oo ay ku kulmaan saddexda shardi oo kala ah:

(1) QOF MUSLIM AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa ruux muslim ah. Qof gaal ah haddii uu soomo lagama aqbalayo waayoo xayndaabkii Islaamka ayuuba ka baxsan yahay.

(2) QOF QAANGAAR AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa qof baaluqay (hanaqaaday). Waxa aan soon laga rabin caruurta, waxaase sunnada ku sugan in caruurta inta ay yaryaryihiin la barro (lagu layliyo) soonka haddii ay awoodi karaan.

(3) IN UU CAQLI TAAM AH LEEYAHAY: Qofka soomaya waa in uu miyir qabaa. Qofka waalan soon kama ansaxayo. Waxaa la doonayaa in uu soomo ruux miyirkiisu taam yahay.

DADKA LOO RUQSEEYSEY IN AY AFURAAN BISHA RAMADAAN

Naxariista Alle (S.W.) waxaa ka mid ah in dad gaar ah ay fasax u haystaan in ay afuraan iyadoo lagu jiro bisha Ramadaan. Dadka loo ruqseeyay in ay afuraan waxay kala yihiin:

(1) QOFKA SAFAR KU JIRA: Ilaahey (S.W.) wuxuu u ruqsiiyay dadka safarka ku jira in ay afuraan oo ay dib kasoo qaleeyaan maalmihii ay afurnaayeen. Culimadu waxay safarka lagu afuri karo ku qiyaaseen in uu dhanyahay 80 km ama 90 km. Laakiin waqtigaan casriga ah iyo waayihii hore waxaa u dhexeeya farqi aad u weyn, maxaa yeelay imminka waxaa lagu safraa gaadiid aad u dheereeya sida diyaaradaha, tareennada, iwm. Haddaba su’aashu waa sidee loo qiyaasayaa safarka lagu afuri karo? Habka ugu wanaagsan waxaa weeye: Qofku mar haddii uu musaafir yahay oo la dhihi karo safar buu ku jiraa, kaas ayaa safar lagu qiyaasi karaa. Isla markaasna waxaa la eegayaa dhibaatada qofka kasoo gaareysa safarka uu ku jiro – qofka haddii aysan wax dhibaato ah kasoo gaaraynin safarkiisa wuxuu khiyaar u leeyahay in uu afuro ama uu soomo (waayoo rukhsaddii Ilaahey (S.W.) siiyay ayuu haystaa, Ilaaheyna wuxuu jecelyahay in rukhsaddiisa la qaato), haddiise ay dhibaato kasoo gaarayso safarkiisa waa mamnuuc in uu soomo.

(2) QOFAKA XANUUNSAN: Qofka xanuunsan oo soonka ku dhibtoonaya waxaa loo rukhseeyay in uu afuro oo dib kasoo qaleeyo maalmihii uu afuray.

(3) QOFKA KU DHIBTOON SOOMIDDA: kuwa soomi kara laakiin ay dhib ku tahay sida qofka da’da ah iyo qofka qaba cudur aan dawadiisa la aqoon oo soomidduna dhib ku tahay, ama dhakhtar lagu kalsoon yahay oo Muslim ah uu u sheegay in uusan soomi karin, waxaa u banaan in ay afuraan oo dib kasoo qaleeyaan.

Allaah (S.W.) wuxuu yir: “Haddii uu midkiin xanuunsanyahay ama safar yahay isla tiradii uu afuray waa in uu gudaa (qaleeyaa) maalmo kale; kuwa ku soomi karaa dhibka (sida qof da’ ah, iwm) waxaa la siiyay (ikhtiyaar in ay soomaan ama) quudiyaan qof sabool ah (bedelka maalin kasta oo ay ufuraan……. “. Al Baqara, aayadda 184d

Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: “saddex qalinka waa laga qaaday (oo dembi looma qorayo) (1) Qofka waalan inta uu ka miyirsado, (2) Qofka hurda jeer uu hurdada kasoo koco, iyo (3) cunuga jeer uu baaluqo”. Kuwaani mukalafiin maaha, dembina looma qorayo

All the pre-Islamic practices, which were based on ignorance, were abolished and Hajj was once more made a model of piety, fear of Allah, purity, simplicity and austerity.
Audio

Short History of Hajj
12/8/2007 – Religious – Article Ref: IC0301-1834
Number of comments: 59
By: Invitation to Islam
IslamiCity* –

Hajj literally means ‘to set out for a place’. Islamically however it refers to the annual pilgrimage that Muslims make to Makkah with the intention of performing certain religious rites in accordance with the method prescribed by the Prophet Muhammad .

Hajj and its rites were first ordained by Allah in the time of the Prophet lbrahim [Abraham] and he was the one who was entrusted by Allah to build the Kaba – the House of Allah – along with his son Ismail [Ishmael] at Makkah. Allah described the Kaba and its building as follows:

“And remember when We showed Ibrahim the site of the [Sacred] House [saying]: Associate not anything [in worship with Me and purify My House for those who circumambulate it [i.e. perform tawaaf] and those who stand up for prayer and those who bow down and make prostration [in prayer etc.].”
[Surah Al-Hajj 22:26]

After building the Kaba, Prophet Ibrahim would come to Makkah to perform Hajj every year, and after his death, this practice was continued by his son. However, gradually with the passage of time, both the form and the goal of the Hajj rites were changed. As idolatry spread throughout Arabia, the Kaba lost its purity and idols were placed inside it. Its walls became covered with poems and paintings, including one of Jesus and his mother Maryam and eventually over 360 idols came to be placed around the Kaba.

During the Hajj period itself, the atmosphere around the sacred precincts of the Kaba was like a circus. Men and women would go round the Kaba naked, arguing that they should present themselves before Allah in the same condition they were born. Their prayer became devoid of all sincere remembrance of Allah and was instead reduced to a series of hand clapping, whistling and the blowing of horns. Even the talbiah [1] was distorted by them with the following additions: ‘No one is Your partner except one who is permitted by you. You are his Master and the Master of what he possesses’.

Sacrifices were also made in the name of God. However, the blood of the sacrificed animals was poured onto the walls of the Kaba and the flesh was hung from pillars around the Kaba, in the belief that Allah demanded the flesh and blood of these animals.

Singing, drinking, adultery and other acts of immorality was rife amongst the pilgrims and the poetry competitions, which were held, were a major part of the whole Hajj event. In these competitions, poets would praise the bravery and splendor of their own tribesmen and tell exaggerated tales of the cowardice and miserliness of other tribes. Competitions in generosity were also staged where the chief of each tribe would set up huge cauldrons and feed the pilgrims, only so that they could become well-known for their extreme generosity.

Thus the people had totally abandoned the teachings of their forefather and leader Prophet Ibrahim. The House that he had made pure for the worship of Allah alone, had been totally desecrated by the pagans and the rites which he had established were completely distorted by them. This sad state of affairs continued for nearly two and a half thousand years. But then after this long period, the time came for the supplication of Prophet Ibrahim to be answered:

“Our Lord! Send amongst them a Messenger of their own, who shall recite unto them your aayaat (verses) and instruct them in the book and the Wisdom and sanctify them. Verily you are the ‘Azeezul-Hakeem [the All-Mighty, the All-Wise].”
[Surah Al-Baqarah 2:129]

Sure enough, a man by the name of Muhammad ibn ‘Abdullaah was born in the very city that Prophet Ibrahim had made this supplication centuries earlier. For twenty-three years, Prophet Muhammad spread the message of Tawheed [true monotheism] – the same message that Prophet Ibrahim and all the other Prophets came with – and established the law of Allah upon the land. He expended every effort into making the word of Allah supreme and his victory over falsehood culminated in the smashing of the idols inside the Kaba which once again became the universal center for the worshippers of the one True God.

Not only did the Prophet rid the Kaba of all its impurities, but he also reinstated all the rites of Hajj which were established by Allah’s Permission, in the time of Prophet Ibrahim. Specific injunctions in the Quran were revealed in order to eliminate all the false rites which had become rampant in the pre-Islamic period. All indecent and shameful acts were strictly banned in Allah’s statement:

“There is to be no lewdness nor wrangles during Hajj.”
[Surah al-Baqarah 2:197]

Competitions among poets in the exaltations of their forefathers and their tribesmen’s achievements were all stopped. Instead, Allah told them:

“And when you have completed your rites [of Hajj] then remember Allah as you remember your forefathers; nay with a more vigorous remembrance.”
[Surah al-Baqarah 2:200]

Competitions in generosity were also prohibited. Of course, the feeding of the poor pilgrims was still encouraged as this was done during the time of Prophet Ibrahim but Allah commanded that the slaughtering of the animals which was done for this purpose should be done seeking the pleasure of Allah rather than fame and the praise of the people. He said:

“So mention the name of Allah over these animals when they are drawn up in lines. Then, when they are drawn on their sides [after the slaughter], eat thereof and feed the beggar who does not ask, and the beggar who asks.”
[Surah al-Hajj 22:36]

As for the deplorable practice of spattering blood of the sacrificed animals on the walls of the Kaba and hanging their flesh on alters, then Allah clearly informed them that:

“It is neither their meat nor their blood that reaches Allah, but it is Taqwaa (piety) from you that reaches Him.”
[Surah al-Hajj 22:37]

The Prophet also put a stop to the practice of circling the Kaba in a state of nudity and the argument that the pagans put forward to justify this ritual was sharply rebutted in Allah’s question:

“Say: Who has forbidden the adornment [i.e. clothes] given by Allah which He has produced for His Slaves?”
[Surah al-A’raaf 7:32]

Another custom which was prohibited through the Quran was that of setting off for Hajj without taking any provisions for the journey. In the pre-Islamic period, some people who claimed to be mutawakkiloon (those having complete trust in Allah) would travel to perform Hajj begging for food through the whole journey. They considered this form of behavior a sign of piety and an indication of how much faith they had in Allah. However Allah told mankind that to have sufficient provisions for the journey was one of the preconditions for making Hajj. He said:

“And take a provision [with you] for the journey, but the best provision is at-Taqwaa (piety).”
[Surah al-Baqarah 2:197]

In this way, all the pre-Islamic practices, which were based on ignorance, were abolished and Hajj was once more made a model of piety, fear of Allah, purity, simplicity and austerity. Now, when the pilgrims reach the Kaba, they no longer find the carnivals and the frolic and frivolity that had once occupied the minds of the pilgrims there before. Now, there is the remembrance of Allah at every step and every action and every sacrifice was devoted to Him alone. It was this kind of Hajj that was worthy of the reward of paradise, as the Prophet said: “The reward for an accepted Hajj is nothing less than paradise.”

May Allah grant us all the ability to visit His House and perform the Hajj in the manner of the Prophet Muhammad . Aameen.

——————————————————————————–

Shanta Salaadood si fiican ma u tukataa?
Ma soontaa bisha barakaysanee ramadaan?
Ma la baxdaa sadaqo, sekadase ma bixisaa?
Ma xajiday haddaad xoolo leedahay?
Farriinta Alle ma akhrisatay – Al Quraan?
Mase fahamtay faham saxiixa?
Ma raacday rasuulkeenii calayhi salaam?
Bidcada ma iska ilaalisaa maalin kasta?
Alle xagiisa dadka ma ugu yeertaa?
Ma ku dadaashaa saburtaana kheyrka?
Ma ka saburtaa carartaana sharka?
Ma fartaa dadka samaynta waxyaabaha san?
Ma ka reebtaa dadka falalka foosha xun?
Ma badisaa xasuusta maalinta aakhiro?
Ma u diyaar garoowday la kulanka Alle?
Ma damcaysaa janatu Alfirdawsa al’aclaa?
Ma ka baqaysaa gelista naarta jaxiima?
Ma ku dadaashaa digriga iyo xuska Alle?
Ma ku salidaa nebiga calayhi salaam?
Quudkaaga xaaraanta maka ilaalisaa?
Hugaagu dhar islaam ma yahay?
Deriskaaga xuquuqdooda ma ilaalisaa?
Masaakiinta ma siisaa, quudisaana cunto?
Ma ka fekertaa nolosha ehel & ubadba?
Ma ka mid tahay xisbiga Alle?
Ma iska ilaalisaa xisbiga shaydaanka?
Ma ka war haysaa Muslimiinta xaalkooda?
Ma u ducaysaa walaalahaaga kaa maqan?
Ma ku bixisaa dhaqaalahaaga dacwada?
Ma ka toobad keentaa dunuubtaada?
Ma ka ilaalisaa carrabkaaga hilibka dadka?
Shaqadaada ama kasabkaagu xalaal mayahay?
Aduunyadaada ma u qaadatay aakhiradaada?
Caafimaadkaagana ma u qaadatay jiradaada?
Qore: Miskiin, Alle u baahan
Qofkii akhriya siina fidiya waxaan ugu ducayn Janada Alle.

ceerigaabo.wordpress.com

siciid c/raxmaan cali
Email siciid_32@hotmail.com

ceerigaabo.wordpress.com
Sida lawada ogsoon yahay quraanku waa daawo iyo mucjiso miiran. Wuxuuna daawo u yahay qofkii ku dhaqma, ee qof walba daawo uma ahan. Marka waxaan jeclaadey inaa halkaa ku soo gudbiyo aayadaha iyo suuradaha quranka ugu fadliga badan.

FADLIGA FAATIXADA LEEDAHAY:

Asaxaabiga Abuu sacid oo Rasuulka SCW misaajidka kula jira wuxuu yiri: Rasuulkaa wuxuu igu yiri: “Abuu sacidow ma waana ku bareyn quraanka suurada ugu wayn intaana misaajidka ka bixin,” markaas aan xoogaa joognay ayaan waxaa arkay Rasuulka SCW oo bixi raba, markaas inta qabtay ayaan Rasuulka ku iri: “miyaadan iga balan qaadin inaa I bartid suurada quraanka ugu way intaana misaajidka ka bixin?” Markaasaa Nebigu yiri: “(1)Waa alxamdu lilaahi rabil caalamiin, (2) Sabcu mathaanii, (3) Wal quraani cadiim.” Marka waa Faatixada, saddexdaa magacna ayadaa leh.

FADLIGA AAYATUL KURSIGA LEEDAHAY:

Asaxaabiga Ubayi waxaa laga wariyey nuu yiri: Rasuulkaa wuxuu yiri isagoo waydiinaya su’aal asaxaabigaas: “Abaa mundirow! magaraneysaa kitaabka Alle (quranka) aayada ugu fadliga badan? Markaasuu saxaabiga ku jawaabey: Ilaahey iyo Rasuulkiisa garanaya. Saa mar labaad ayuu Rasuulka SCW ku celiyey su’aashaad kor ku xusan. Markaasuu Abaa mundir yiri: “haa, waa aayatul kuris”, markaas Rasuulka SCW farxad darteed buu gacanta si naxariis leh fiiraha uga dhuftay, wuxuuna yiri: “cilmi ayaan kuu hanbalyeynaayaa Abaa Mundirow.”
FADLIGA LABADA AAYADOOD OO U DANBAYSA SUURATUL BAQRA:

Rasuulka SCW wuxuu yiri: “Habeen qofka aqriya labada aayadood ee suuratul baqara u danbaysa ku falin.” Macnaha waxay uga filan yihiin qiyaamu leylka iyo sharta insiga iyo jinniga….labada nooc waa suura gal, intaba waa la yiri.
FADLIGA LABADA AAYADOOD OO BAQARA U DANBEEYA IYO FAATIXADA OO LA ISKU DARAY:

Cabbaas waxaa yiri: Waxaa is ag fadhiyey Nebiga iyo Maliku Jabriil, ayagoo is ag fadhiya ayaa waxay maqleen albaab laga furay samada shanqartiisa, markaas Malaku Jabriil ayaa cirka fiiriyey, oo yiri: “Sharqartaa maqlaysid waa albaab samada ku yaal, oo manta ka horna aan la furin.” Markaasaa albaabkii cusbaa malagbaa ka soo dagay. Markaasaa Jabriil Nebiga u sheegay, oo ku yiri: “Albaabkii cusbaa waxaa ka soo baxay malag, malagaas oo aan waligiis maanta ka hor u soo bixin dhulka.” Markuu Jabriil war bixintaa siiyey Nebiga SCW ayaa malagii cusbaa Nebiga ayuu salaamay, wuxuuna malagii yiri: “Waxaa ku bishaareysataa labo nuur oo adiga lagu siiyey, oo aan Nebi kaa horeeya la siiyay jirin waa suuratut faatixa & labada aayadood oo baqara ugu danbeeya.” Intaa markuu Malagii Nebiga u sheegay wuxuu ku daray: “Hal xaraf oo ka mid ah aqrin maysid ilaa waa lagu siinayaa.” Macnaha waxaa laga wadaa faatixada iyo labada aayadood waa duco oo haddaa aqriso ducadaas waa lagaa aqbalayaa. Marka halkaa waxaa ku ogaanay faatixada iyo labada aayadood oo baqra ugu danbeeya inay duco yihiin, oo haddaa aqrisid ducadaa farta lagaa saaraayo.

FADLIGA SUURATUL KAHFI: 10KA AAYADOOD OO UGU HOREEYA.
Rasuulka SCW wuxuu yiri: “Qofkii dusha ka xifdiya tobanka aayadood oo suuratul Kahfi ugu horeeya, waxaa laga badbaadiya sharta ninka il cawir.” Gaalkii dhibta badnaa 10ka aayadood oo suuratul Kahfi u horeysa ninkii dusha ka qabta shartiisii wuu ka badbaadey.

FADLIGA SUURATUL FATXI (INAA FATAX):

Cumar Ibnu Khadaab (A.K.N) wuxuu yiri: waxaan u imaaday Rasuulka SCW markii xudaybiya laga soo laabtay oo aan wali wadada ku sii jirno, markaasuu Nebigu wuxuu yiri: “Habeenkaan waxaa la igu soo dajiyey suurat, suuradaasoo aan ka jeclahay adduunka waxa yaal kuligiis.” Markaasuu aqriyey Suuratul Fatxi. (inaa fatax).
FADLIGA SUURATUL TABAARAK:
Rasuulka Alle SCW wuxuu yiri: “Hal suurat quraanka ku jirta, oo sodon aayadood ah, saaxiibkeed way u shafeeco qaadaa maalinta qiyaame, ilaa shafeecadeeda laga aqbalo, suuradaasna waa Tabark.”

FADLIGA SUURATUL KAAFIRUUN (qul yaa ayuhal kaafiruun):
Rasuulka SCW wuxuu yiri: “Suurada Kaafiruun layiraahdo waxay u dhigantaa quraankoo afar loo qaybiyey qeyb ka mid ah.”
Aanis Ibnu Maalik wuxuu yiri: Nebiga wuxuu yiri: “Suuratul Kaafiruun waxaa aqridaa goortaa seexaneysid maxaa dhacay qofkii aqriya suuradaas shirki banaankuu ka yahay.”

FADLIGA QULHU WALE:

Sacidul Qudriye wuxuu yiri: Rasuulka SCW wuxuu yiri: “Ilaaha nafteydu gacantiisa ku sugan tahay ku dhaartaye; suuratu qulhu wale waa thulathul quraan.”
Xadiis kale oo Abu Hureyra warinaayo wuxuu yiri: Rasuulka SCW wuxuu yiri: “Qulhu walaahu axad waa saddex meelloo meel quraanka.”

FADLIGA LABADA MUCAWADATEEYN (suuratul falaq iyo suuratul naas):
Asaxaabiga Cuqba layiraahdo wuxuu yiri: Rasuulka SCW wuxuu igu yiri: “Cuqbow miyaadan ogeyn 11 aayadood habeenkii xalay ahaa in la igu soo dajiyey, 11kaas aayadoodna wax la mid ah aan waligeed horay loo arkin waa Qul acuudu bira bil falaq iyo Qul acuudu bira binaas.”

Sidoo kale Cuqba wuxuu yiri: anigoo Nebiga SCW la socdo, oo meel maka u dhaw mareena, saa waxaa imaatay dabeyl xun, oo mugdi iyo modow daran wadata, markaas Rasuulka SCW wuxuu guda galay inuu Alle magan galaayo, oo akhrinaayo Qul acuudu bira bil falaq iyo Qul acuudu bira binaas. Markuu Nebiga labadaa suuradood Alle ka magan galay, wuxuu yiri: “Yaa Cuqma, labadaan ku magan gal, waayo Ilaah mid magan gala wax labadaan la mid ah oo ku magan galo maba jireen.”

ceerigaabo.wordpress.com
Email.siciid_32@hotmail.com